زینب پیکار_ پژوهشگر
اقتصاد مقاومتی به دنبال آن است که با کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید داخلی و تلاش برای خود کفایی زمینه ی توسعه و پیشرفت را مهیا سازد. دراین بین خانواده در جامعه به عنوان اولین و مهمترین نهاد اجتماعی در تربیت و پرورش منابع انسانی باید تقویت شود تا زمینه توسعه اقتصادی در کشور فراهم گردد. و زنان در خانواده به عنوان عاملان پرورش و رشد نیروی کار میتوانند در جریان بهره وری و تولید ملی سهم بسزایی داشته باشند ، به عنوان مثال همان طور که میدانیم تامین مایحتاج خانه و استفاده صحیح از آنها نیاز به برنامه ریزی صحیح دارد که زنان می توانند شرایطی را فراهم سازنند که با کمترین هزینه و بالاترین مطلوبیت نیازهای خانه و افراد خانواده تامین شود. آنها می تواند در مواقع کمبو د با حذف برخی امکانات ، جایگزین مناسبی را انتخاب نمایند بدون آنکه در مطلوبیت آن تغییری ایجاد شود.
پس اگر مدیریت اقتصادی خانواده را یکی از وظایف زنان بدانیم در این زمینه فرهنگ سازی مطلوب و نهادینه کردن مجموعه ای از ارزشها و معیار های فرهنگی متناسب با نقش زنان در اقتصاد ملی جامعه امری ضروری و اجتناب ناپذیر است ( سعادت، مهدی ؛ 1391).
ارکان اقتصاد مقاومتی:
در بحث اقتصاد مقاومتی از میان ارکان مهمی که مقام معظم رهبری بیان فرمودند شش رکن آن به عموم مردم اختصاص دارد که ما برآنیم ضمن بررسی این شش مولفه به نقش زنان در این زمینه ها بپردازیم .
1-تقویت فرهنگ کار و تولید: در فرهنگ اسلامی ما کار به عنوان یک ارزش تلقی میشود .اسلام، مردم را براي برطرف كردن نيازهاي زندگي، به كار و كوشش امر كرده و از بيكاري، تنبلي و سربار ديگران شدن به شدت منع نموده است در قرآن كريم آمده : به تحقيق شما را در زمين مسلط كرديم و براي شما در آن وسايل و مايه هاي زندگي قرار داديم (تا شما به كوشش خود از زمين و آنچه در آن است، استفاده بريد و شكرگزاريد، ولی شما اندك شكر ميكنيد(اعراف،آیه 9).زن در خانواده با تربیت صحیح و مناسب میتواند فرزندانی به جامعه تحویل دهد که دغدغه کار داشته باشند و نسبت به فرهنگ کاروتلاش نگاه مثبت و ارزشمند داشته باشند.
امام خمینی(ره) اقتصاد را به عنوان یک ابزار به حساب می آورند و در ارتباط با نقش تربیتی و اقتصادی بانوان به اشتغال بانوان در کنار آقایان تاکید داشتند و فرمودند:" ما مفتخریم که بانوان و زنان در صحنه های فرهنگی و اقتصادی و نظامی حاضر همدوش مردان یا بهتر از آنان در راه تعالی اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند ".
اشتغال زنان در جریان توسعه ، امری گریز ناپذیر و در مواردی با شدت یافتن نیازهای فرد و جامعه ضروری است. در پی ضرورت وجود برخی مشاغل خدماتی ویژه بانوان وهمچنین گسترش مشاغل خانگی و مسئله کارآفرینی زنان در سالهای اخیر زمینه ی ورود جدی آنان در فعالیت های اقتصادی در جامعه فراهم شده که این امر به نوبه خود باعث اشتغال زایی و افزایش درآمد ملی می شود.
2-اصلاح الگوی مصرف و پرهیز از اسراف: در زمینه اصلاح الگوی مصرف میتوان به چند مورد اشاره کرد:
یکی جایگزین کردن تولیدات داخلی به جای محصولا خارجی است و زنان به عنوان مهمترین افراد متقاضی تامین کالای خانگی مطرح هستند که اگربتوانند به مصرف کالاهای ایرانی بپردازند به طور قطع شاهد رونق تولید خواهیم بود.
دوم نهادینه شدن فرهنگ قناعت در بین خانواده هااست. امام علی (ع) میفرمایند: خوش ترین زندگی ، زندگی با قناعت است(غررالحکم ج 2918). قناعت به معنای مصرف به مقدار کفایت است.
بسیاری از کالاها هستند که بود و نبودشان تاثیر چندانی در زندگی ندارند اما تبلیغات و چشم و هم چشمی ها باعث میشوند تا نیاز کاذب در مصرف کننده به وجود آید و زنان میتوانند با جلوگیری از تجمل گرایی و اسراف ، جامعه را از افتادن در این ورطه نجات دهند (سعادت،مهدی؛1391). به عنوان مثال میتوان به برگزاری میهمانی های خانوادگی اشاره کرد که متاسفانه زياده‌روي و اسراف در آنها بسیار به چشم میخورد.در این مجالس رد پاي تجملگرايي و چشم و هم چشمي را بر سر سفره‌هاي غذابه وضوح میتوان دید در صورتی که با برگزاري ميهماني‌هاي ساده و به دور از تجمل اولامیتوان به افزايش رفت و آمدهاي خانوادگي و برقراري صله رحم کمک کرد وثانيا خود را نيز از قيد و بند تهيه چند نوع غذا و تجملات اضافي رهاند و مهمتر از همه فرهنگ ساده زيستي را نيز به فرزندان آموخت
.
3- حمایت از تولید ملی:حمایت از تولید ملی رکن اصلی پیشرفت اقتصاد یک کشو محسوب می شود.اگر کالاهای تولیدی یک کشور توسط مردم حاضر در همان اقتصاد خریداری و پشتیبانی نشود آن اقتصاد برزمین خواهد خورد .نهادینه شدن حمایت از تولید ملی در خانواده ها نیازمند برنامه ریزی دقیق است و در این زمینه باید تلاش شود که محصولات داخلی با کیفیت مطلوب تولید شوند و پاسخگوی نیازهای جامعه باشند. . زنان در جامعه باید بدانند که مصرف کالاهای داخلی باعث کاهش بیکاری ،اشتغال زایی و مهمتر از همه باعث پویایی اقتصاد کشور میشود(فصلنامه طنین اندیشه).
4- استفاده حداکثری از همه ظرفیت ها: استفاده حداکثری از همه ظرفیت ها به این معناست که برای اینکه در کشور یک اقتصاد رو به رشد داشته باشیم باید ازهمه ی ظرفیت های دولتی و خصوصی ، اندیشه ها و راهکار هایی که صاحب نظران ارائه میدهند و سرمایه های طبیعی که در کشور وجود دارند کمال استفاده را کرد. در کشور ما ظرفیت های فراوانی برای تولید و اشتغال وجود دارد که برا ی تحقق اقتصاد مقاومتی باید ازهمه آنها به نحو مطلوب استفاده کرد؛ به عنوان مثال مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی نه تنها باعث شناخت ظرفیت ها و توانایی های آنان میشود ، بلکه در توسعه ی اقتصادی و اجتماعی جامعه هم نقش کلیدی دارد. باید به این نکته توجه کرد که کشوری که به دنبال توسعه است نباید از توانایی های نیمی از نیروی انسانی خود چشم پوشی کند.
5- روح خود باوری و خود کفایی: روح خود باوری و خود کفایی یک اصل است که باتقویت آن و شناخت ظرفیت های نا شناخته میتوانیم به سمت توسعه گام برداریم . آمارهای رسمی منتشر شده در سالهای اخیر از حضور چشمگیر زنان و دختران در عرصه های اجتماعی و دانشگاهی خبر میدهند که این امر به نوبه خود باعث افزایش نیروی کار زنان در جامعه شده است . تجربه ثابت کرده که زنان در کنار انجام مسئولیت های خانه و امور خانواده با یک برنامه ریزی اصولی قادرند در فعالیت های خارج از خانه نیز موفق عمل نمایند که این حاکی از رشد روحیه خورباوری در میان زنان جامعه است(فصلنامه طنین اندیشه).
6-مردمی کردن اقتصاد: یکی از الزامات اقتصاد مقاومتی توانمند کردن آحاد مردم است تا زمینه برای حضور موثر همه ی افراد در فعالیت های مولد اقتصاد فراهم شود .یعنی مردم بیایند در اقتصاد سرمایه هایشان را به کار اندازند و تولید را رونق دهند.از مهمترین تقش های مردم در اقتصاد میتوان به مدیریت مصرف – یعنی تعادل در مصرف و جلوگیری از اسراف و تبذیر اشاره کرد.یک زن باید درک عمیقی از مشکلات و راهکارها داشته باشد و باید در رابطه با نحوه درست مصرف کردن توجیه شود و آموزش ببیند هراندازه دانش و آگاهی زنان بیشتر شود و درک اقتصادی بیشتری در این زمینه بیابند نسبت به طریقه مصرف حساس تر میشوند - ترجیح کالاهای داخلی بر کالاهای خارجی اشاره کرد.
در با توجه به مطالبی که بیان شد میتوان گفت همان گونه مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان فرمودند اقتصاد مقاومتی اقتصادی است که برای یک ملت ، حتی در شرایط فشار و تحریم زمینه ی رشد و شکوفایی را فراهم کند که در این راستا نقش خانواده ها به عنوان هسته اصلی نظام اجتماعی و به ویژه زنان در اجرایی شدن آن بسیار حائز اهمیت میباشد. همان طور که اشاره شده که در صورت نهادینه شدن این ارکان در بین مردم شاهد اثرات مثبت آن مثل :کاهش وابستگی ها ، مقابله با تحریم های اقتصادی ،ایجاد اشتغال ،ایجاد خلاقیت و نوآوری و... در سطح جامعه خواهیم بود
.
منابع:
1-اقتصاد مقاومتي در بيانات مقام معظم رهبری
2-وصیت نامه‌ی سیاسی ـ الهی رهبر کبیر انقلاب اسلامی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1369، ص4
3-نقش زن ایرانی در اقتصاد ملی (4-1)، مهدی سعادت، ماهنامه تحلیلی خبری سازمان بسیج جامعه زنان ،سال چهارم ،شماره 46-47،آبان 1391
4- فصلنامه تحلیلی سیاسی اجتماعی طنین اندیشه ،شماره 12،بهار 1390
*زینب پیکار؛ دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهشگری 1392