يکي از رشته‌هاي صنايع دستي بومي سنتي استان چهارمحال و بختياري حکاکي روي سنگ نام دارد که از گذشته در بین مردم این استان رواج داشته و هنوز هم هنرمندانی در این زمینه فعالیت می‌کنند.
۲
تاریخ انتشارچهارشنبه ۳ آبان ۱۳۹۶ - ۰۹:۵۲
کد مطلب : ۳۶۷۴۷
حكاکي روي سنگ از گذشته تا امروز در چهارمحال و بختياري
به گزارش جهانبین نیوز به نقل از بام ايران خبر؛ حکاکي روي سنگ زيرگروه صنايع دستي سنگي است.
حک خط، شکل، ايجاد حروف و نقش و ايجاد شيار بر روي سنگ با استفاده از قلم‌هاي فلزي را حکاکي مي‌گويند.
از زمان واقعي ايجاد و استفاده اين هنردستي، تاريخ مشخصي را نمي‌توان بيان کرد اما برابر مستندات موجود در گوشه و کنار استان چهارمحال و بختياري به آثار فراواني مي‌توان اشاره کرد.
سنگ‌هاي قبور سده‌هاي مختلف، سنگ‌نبشته‌هاي دوران مختلف تاريخي ، سنگ‌نبشته روستاي ده‌چشمه معروف به سنگ‌نبشته مشروطيت در اواخر دوره قاجار، سنگ‌نبشته معروف رخ واقع در گردنه رخ(در کيلومتر ۲۰جاده شهرکرد اصفهان) از دوره صفويه، سنگ‌نبشته پل مرواريد واقع در منطقه شليل يادگاري از دوره صفويه، سنگ‌نبشته خداآفرين واقع در جاده قديمي دزپارت يادگاري از دوران ايلخاني، انواع کتيبه‌ها و سنگ‌نبشته‌هاي موجود در اماکن مذهبي، مساجد و ابنيه‌هاي تاريخي استان با عنوان اسناد تاريخي اين هنر صناعي معرفي مي‌شود.
حک خط، شکل، ايجاد حروف و نقش و ايجاد شيار بر روي سنگ با استفاده از قلم‌هاي فلزي را حکاکي مي‌گويند.
از زمان واقعي ايجاد و استفاده اين هنردستي، تاريخ مشخصي را نمي‌توان بيان کرد اما برابر مستندات موجود در گوشه و کنار استان چهارمحال و بختياري به آثار فراواني مي‌توان اشاره کرد.
سنگ‌هاي قبور سده‌هاي مختلف، سنگ‌نبشته‌هاي دوران مختلف تاريخي ، سنگ‌نبشته روستاي ده‌چشمه معروف به سنگ‌نبشته مشروطيت در اواخر دوره قاجار، سنگ‌نبشته معروف رخ واقع در گردنه رخ(در کيلومتر ۲۰جاده شهرکرد اصفهان) از دوره صفويه، سنگ‌نبشته پل مرواريد واقع در منطقه شليل يادگاري از دوره صفويه، سنگ‌نبشته خداآفرين واقع در جاده قديمي دزپارت يادگاري از دوران ايلخاني، انواع کتيبه‌ها و سنگ‌نبشته‌هاي موجود در اماکن مذهبي، مساجد و ابنيه‌هاي تاريخي استان با عنوان اسناد تاريخي اين هنر صناعي معرفي مي‌شود.
محمدرضا طاهرپورکارشناس ميراث فرهنگي و گردشگري افزود: گذشته از سنگ‌نبشته که معمولا براي معرفي يک منطقه يا ساخت اماکني نظير راه‌ها، پل‌ها، کاروانسراها و ديگر اماکن عام‌المنفعه استفاده مي‌شود، نقوش و طرح‌هايي که بر روي سنگ‌هاي سخت صورت‌مي‌گرفت مويد تسلط کامل صنعت‌گران اين هنردستي اين منطقه در گذشته است.
وي اضافه کرد: با توجه به معيارهاي فرهنگي مردم، طرح‌ها و نقوش حک‌شده بر روي سنگ‌ها، اغلب از اشکال ساده هندسي برگرفته از ادبيات، باورها و آداب و سنت‌هاي منطقه است؛ از جمله حک ابزار جنگي مانند تفنگ و شمشير براي دلاوران يا حک عبارت مذهبي از قبيل الله‌اکبر، لااله‌الاالله، محمدرسول‌الله، براي افراد فاضل و متدين که در گورستان شهرها و روستاهاي استان به چشم مي‌خورد.
کارشناس ميراث‌فرهنگي و گردشگري اداره‌کل ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان بيان داشت: حک طرح‌ها و موتيف‌ها و نگارهاي الهام‌گرفته از طبيعت که برروي سنگ‌هاي ديوارهاي بناهاي باستاني نظير امامزادگان، ابنيه‌هاي افراد متمول، بناي سقاها و قلعه‌ها و کاخ‌ها از جمله قلعه چالشتر، قلعه دزک و... مشاهده مي‌شود را مي‌توان از شاهکارهاي صنعت‌گران اين خطه معرفي کرد.
وي تصريح کرد: روش اجراي حک برروي سنگ به‌اين‌صورت است که صنعت‌گر پس از انتخاب سنگ موردنظر (سنگ‌ها معمولا محلي هستند) با رنگ يا روغن‌سياه آن را مي‌پوشاند تا سطح آن کاملا صيقلي شود و با استفاده از مداد معمولي يا شمعي به ترسيم طرح اوليه همراه با جزئيات آن با درنظرگرفتن اصول هندسه و قرينه‌يابي به عنوان مهم‌ترين اصل، نقش را ترسيم مي‌کند.
طاهرپور عنوان کرد: معمولا در حکاکي‌ها که مقرر است خوشنويسي کنند، يک حاشيه اطراف سنگ ترسيم كرده که بيشتر طرح‌ها اسليمي، خنايي يا شکسته است. پس از انجام طراحي، صنعت‌گر در کمال حوصله و دقت با استفاده از قلم‌هاي فولادي(انواع مختلف دارد) و چکش نيمه‌سنگين شروع به ايجاد شيار برروي طرح‌ها و نقوش مي‌کند.
وي خاطرنشان کرد: با تراش سطح سنگ، برجستگي طرح و نقوش موردنظر مشاهده خواهد شد که پس از پرداخت نهايي آماده تحويل به سفارش‌دهنده مي‌شود. در بعضي موارد از سنگ‌هاي موسوم به چيني، لاي‌بيد و ساير سنگ‌هاي صنعتي نظير گرانيت نيز بهره مي‌گيرند.
سنگ محلي بزلر مواد اوليه حکاکان سنگ
کارشناس ميراث‌فرهنگي و گردشگري اداره‌کل ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان تشريح کرد: مواداوليه مورد نياز حکاکان سنگ معمولا سنگي محلي به نام«بزلر» است؛ اين سنگ که در دامنه‌هاي کوه جهانبين وجود دارد توسط صنعت‌گران استخراج و پس از برش‌هاي لازم به اندازه‌هاي موردنظر به صورت خام به کارگاه حجاري انتقال مي‌يابد.
ابزار به‌کارگرفته‌شده در استخراج سنگ، با ابزار قديمي و سنتي فرق چنداني نکرده و عموما انواع پتک، ديلم، نيروي بدني لازم انجام عمل ذکر شده را شکل مي‌دهد. طرح‌ها و نقوش طبيعت از بارزترين وجوه تمايز کار حجاران اين خطه با ديگر صنعت‌گران در ساير استان‌ها است. حجاران امروز علاوه بر نقوش ذکرشده از ساير طرح‌ها و نقوش موجود مانند طرح‌هاي کلاسيک و... نيز استفاده مي کنند که اين نشان از نيرو و مهارت هنرمندان اين رشته دارد.
طاهرپور اظهار داشت: اکثر صنعت‌گران استان اين رشته را به صورت خانوادگي و موروثي و از نياکان خود فراگرفته‌اند که گاهي صنعت‌گران پنج نسل قبل خود را حجاران گذشته معرفي مي‌کنند.
وي ادامه داد: به علت دارا بودن ارزش افزوده نسبتا بالا، وفور مواداوليه، بازار آماده و همچنين کاربردهاي جديد، اين رشته را به عنوان يک هنردستي مزيت‌دار و با درآمد مکفي معرفي مي‌کنند.
بيشتر حکاکان و حجاران در شهر هفشجان فعاليت دارند
طاهرپور بيان کرد: بيشتر حجاران و حکاکان سنگ در شهرستان شهرکرد ازجمله شهر هفشجان و متمرکز و معروف‌ترين حجاران سنتي استان نيز در هفشجان(واقع در۱۰کيلومتري شهرکرد) فعاليت دارند.
وي با اشاره به اينکه سنگ بزلر که براي حکاکي استفاده مي‌شود، در روستاي نوآباد وجود دارد، گفت: به سبب سختي، استحکام وعمر طولاني مصنوعات اين گروه از صنايع‌دستي، محصولات آن مي‌تواند جايگزين مناسبي براي فلز، پلاستيک و چوب باشد.
انتهاي پيام/۵۳۰ب