به گزارش جهانبین نیوز ،گسترش نفوذ فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویت انقلاب فرهنگی و اعتلای فرهنگ عمومی و تزکیه محیط‌های علمی و فرهنگی از افکار مادی و نفی مظاهر و آثار غربزدگی از جمله اهداف این شورا است. امام خمینی(ره) در جمع اعضای ستاد انقلاب فرهنگی دستور می‌دهد برای بازگشایی دانشگاه‌ها، ستاد انقلاب فرهنگی سابقهٔ تک تک افراد را بازبینی کند و از اعضای ستاد می‌خواهد که «سازمانی» درست کنند که فعالیت‌های کلیه اساتید و دانشجویان را زیر نظر داشته باشد در سال ۱۳۶۱ در پی ناهماهنگی‌هایی که در اثر تداخل وظایف ستاد انقلاب فرهنگی و وزارت فرهنگ و آموزش عالی پیش می‌آمد، طرحی از سوی وزیر وقت تقدیم هیات دولت شد که پس از تصویب در دولت، به‌صورت لایحه با قید یک فوریت تقدیم مجلس شد. اما تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی عملاً به ۱۹ آذر ۱۳۶۳ باز می‌گردد. امام خمینی(ره) در این روز، طی پیامی فرمان تأسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی را صادر نمود.
حال بر همین اساس و به مناسبت سالروز تاسیس شورای انقلاب فرهنگی در ۱۹ آذر ، باهم به بررسی و واکاوی عملکرد این شورا از زمان تاسیس تا امروز آن ، می پردازیم: نکته حائز اهمیت که باید در همین ابتدا بیان شود این است که اگر کمی به اسم این شورا دقت نمایید به دو کلمه با مسماء و مهم برخواهید خورد :یکی کلمه انقلاب و دیگری فرهنگی که باید گفت بکاربردن این دوواژه در اسم این شورا بی جهت نبوده و اصل و بنیان عملکردی این شورا باید بر معنای حقیقی این دوواژه باشد! اینکه آیا عملکرد شورا بر این طریق بوده یا نه را به انتخاب شما می گذاریم بعد از خواندن متن ذیل.
بررسی لازمات و نیازهای کشور:
دو چالش اصلی امروز فرهنگ کشور، یکی عدم وجود نظام جامع فرهنگ است تا همه داشته ها، قوّت-ها، توانمندی ها و امکانات خود را در یک منظومه واحد و منطقی قرار داده و در راستای ارتقاء سطح فرهنگ بکار گیریم، و دیگری عدم تدوین مدل های عملیاتی و اجرایی دینی (عدم تدوین سبک زندگی اسلامی) برای بهره برداری از آنها در زندگی روزمره مردم است، تا به طور تکنیکی و دستورالعملی راهکارهای صحیح زندگی را نشان دهیم. که اوّلی چالش سیستمی و کالبدی، و دوّمی چالش محتوایی است.
تا کنون از ابعاد متنوعی به موضوع فرهنگ پرداخته شده که اموری بسیار با ارزش و درخور ستایش بوده، ولی عمدتاً در مقولات فکری، نظری و تئوریک بوده است. به خصوص متفکّرین اسلامی که با استفاده از منبع بی انتهای وحی و امامت تا حدود زیادی توانسته اند در این زمینه ها ورود نمایند. اگر چه این موضوع امری ضروری است، و تا به ریشه ها پرداخته نشود نمی توان روبناها (مدل ها) را بنیان نهاد، لیکن متفکّرین و متخصّصین حوزه فرهنگ عمدتاً در همین حد باقی مانده و وارد سطوح عملیاتی، کاربردی و تکنیکی نشده اند. لذا جامعه ما از راهکارهای مشخص و عملیاتی مورد نیاز روزانه اش محروم مانده است؛ و در عوض دشمنان ما با ارائه سبک های زندگی آمریکایی و غربی و غیر دینی دقیقاً راه و روش زندگی را با فرهنگ خودشان ارائه و ترویج داده اند.
مسئله مهم دیگری که از آن به عنوان علّت اصلی کم کارآمدی فرهنگی کشور می توان نام برد، موضوع سیستم و نظام جامع فرهنگ است. به این معنا که به فرهنگ باید به عنوان یک موجود زنده نگریست، که دارای ورودی، پردازش و خروجی است.
وضعیت ساختار موجود شورای عالی انقلاب فرهنگی
شورای عالی انقلاب فرهنگی، که بر اساس مطالبات مستمر و متوالی رهبر معظّم انقلاب اسلامی از سال ۱۳۸۳، قرار بوده که قرارگاه فرهنگ کشور باشد، امروز در وضعیت زیر است.
۱- این شورا همانطور که از اسمش پیداست، تشکیلاتی شورایی دارد، که هر دو هفته یکبار تشکیل جلسه می دهد و مدت هر جلسه حدود ۴ ساعت است، و با فرض اینکه هیچ کدام از جلسات آن تعطیل نشود یعنی این شورا روزانه ۱۷ دقیقه وقت برای مقابله با تهاجمات سنگین فرهنگی به کشور، و طرح ریزی حملات فرهنگی به دشمنان می گذارد.
۲- این شورا فاقد نظام برنامه ریزی فرهنگی برای دستگاه های فرهنگی کشور در امر مقابله و حمله در حوزه های مختلف فرهنگی است، و هر دستگاهی برنامه های خودش را مستقلاً تعریف، ارائه و به تصویب می رساند، و شورا نقشی در آن ندارد.
۳- این شورا فاقد نظام جامع رصدی است. یعنی قرار است قرارگاه فرهنگ باشد، ولی بدون اطلاعات لازم از دوست و دشمن. ارتباط این شورا با سازمان های راصد فرهنگ تبیین نشده است.
۴- این شورا فاقد نظام پشتیبانی و تخصیص منابع فرهنگ است.
۵- این شورا نسبت به محیط پیرامونی (دور و نزدیک) خود فاقد پویایی و واکنش سریع است.
۶- جایگاه سیستمی حوزه های علمیه کشور به عنوان اتاق های فکر فرهنگی کشور و متولیان اصلی فرهنگ دینی، در شورا مشخص نیست.
۷- هم اکنون رابطه شورای عالی انقلاب فرهنگی با مجلس شورای اسلامی تبیین و مصوب نگردیده، لذا مصوبات این شورا به لحاظ عملی، فاقد ضمانت اجرایی در کشور است. اگر چه به لحاظ نظری، مصوّبات شورای عالی معادل قانون و لازم الاجراست.
۸- هم اکنون رابطه این شورا با استان ها توسط شورای فرهنگ عمومی تعریف شده است. یعنی نماینده این شورا در سطح استان ها شورای فرهنگ عمومی است، که عملکرد سالیان گذشته آن بیانگر کمبود کارآیی و اثربخشی لازم در عرصه فرهنگ است، و البته با قید و حصر فرهنگ عمومی.
۹- هم اکنون شورا دارای ۲۰ عضو حقیقی و ۱۹ عضو حقوقی است، و به نظر می رسد با شاخص های تعریف شده برای منابع انسانی فرهنگی فاصله زیادی داشته باشد.
۱۰- جایگاه شورای عالی در فرآیند قانون گذاری، مدیریت و نظارت کشور نامشخص و تبیین نشده است
- کارآیی و اثربخشی شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان قرارگاه عالی فرهنگ کشور، به هیچ عنوان پاسخگوی نیازهای حداقلی برای مقابله با این همه تهدیدات فرهنگی نمی باشد. برای مثال سازماندهی جبهه انقلاب اسلامی یکی از ضرورت های مورد مطالبه رهبری معظم انقلاب بوده، که برای ایجاد آن نیاز به مدیریت کلان و راهبردی فرهنگ در کشور توسط یک سیستم کارآمد زنده، پویا و فعّال هست. آیا با این حرکت های پراکنده و غیرهمگرا می توان به جایی رسید؟
۲- ترکیب فعلی اعضاء حقیقی و حقوقی شورای عالی فاقد کارآیی لازم برای برآورده نمودن نیازهای انقلاب فرهنگی است، و اگر چه شاهد حضور فرهیختگان فرهنگی که هر کدام از بهترین های فرهنگ به حساب می آیند، هستیم، و لیکن نتوانسته است برای این دفاع همه جانبه چندان مؤثر افتد. لذا اشکال اصلی در نبود یک نظام و سیستم کارآمد است نه در اشخاص آن. به عبارت دیگر خرد فردی در درون شورای عالی بیشتر از خرد جمعی آن است، که متأسفانه شاخص سازمان های غیر پویا است.
۳- عدم وجود یک نظام کارآمد فرهنگی در کشور کاملاً محسوس بوده و باعث متفرق شدن توانمندی ها و کم اثر نمودن آنها در مقابله با دشمنان شده است. در صورتی که با تمرکز توانمندی ها در زمان و مکان مناسب به خوبی می توان بر مشکلات فائق آمد.
۴- در یک کلام، وضعیت موجود شورای عالی انقلاب فرهنگی، با شاخص های تعریف شده برای یک قرارگاه فاصله ای بسیار زیاد دارد، و باید با حرکتی جهادی به سمت ایجاد آن پیش رفت.
آنچه که شورای انقلاب فرهنگی باید باشد یاداشته باشد
۱-شورای عالی انقلاب فرهنگی علی رغم وجود جنگ فرهنگی، شرایط جنگی ندارد
شورای انقلاب فرهنگی از آغاز با نیت فعالیت های دامنه دار فرهنگی و جنگ فرهنگی، توسط امام خمینی (ره) آغاز به کار کرد و این مطالبات مردمی و دینی از سوی رهبر معظم انقلاب با جدیت بیشتری مطالبه شد. در حالیکه لشکریان مختلف از شرق و غرب، از لیبرالیسم و مارکسیسم، اسلام آمریکایی، التقاط و تحجر، اشرافیت و استکبار، همگی با تمام توان در حال فعالیت برای زدودن فرهنگ واقعی دینی از زندگی بشر هستند، شورا وظیفه‌ی فرماندهی جنگی تمام عیار در عرصه‌ی فرهنگ در سطح جهان بر عهده دارد.
این شورا در تمام این سالها نشان داده است که یا درک درستی از چنین شرایط تاریخی و حساس ندارد، یا انگیزه و توان تحقق وظایف تاریخی که برای آن شکل گرفته را دارا نمی باشد. نه در تحرک و هیجان، نه در موضوعات انتخابی و نه حتی در همت اعضای شورا این شور و شوق و حرکت دیده نمی شود. این شورا گویا “جنگ فرهنگی” را احساس نکرده است؛ وگرنه این رخوت و پرداختن به موضوعات غیر ضرور و حاشیه‌ای، از کجاست؟ در این سال ها انواع هشدار و مطالبات رهبر معظم انقلاب که با ادبیات گوناگون تکرار شده است، نیز در شورا کارگر نیفتاده است.
۲-عدم وجود نگاه جامع و عمیق در شورا
انقلابی که شورای عالی انقلاب فرهنگی، باید به دنبال حفظ و استمرار آن باشد، باید با لایه‌های مختلف، از عمیق‌ترین مباحث نظری مرتبط با بینش ها و ارزش ها، تا بیرونی‌ترین هنجارها و نمادها در سطح جامعه را درگیر شود. از بنیان‌های نظری نظام تا مبانی برنامه‌ریزی‌های دولتی، تا موارد خرد مربوط به هویت دینی شهرها و معماری خانه و….؛ این شورا بایستی پیگیر مدیریت پاسخ به سوال‌های عمیق‌تر نظری درباره‌ی انقلاب، از یک سو و پی گیرنده ی آن ها در سطوح پایین‌تر، تا تبدیل به سیاست های عملیاتی از سوی دیگر باشد.
به عنوان نمونه در عرصه اقتصادی، فقر نظریه‌پردازی در مبانی برای اقتصاد اسلامی، نبود نظریه‌های میانی درباره بانک، بیمه و انواع معاملات جاری در جامعه، ترویج و حفظ روحیه صرفه‌جویی، قناعت، انفاق در میان مردم، تاثیر رفتار تجملاتی مسئولان بر روحیه اشرافی در جامعه، تشدید روحیه مصرف‌گرایی در کالاهای لوکس، و حتی نقش تبلیغات تجاری مثلا بانک‌ها و سایر موسسات در ترویج روحیه کم‌کاری و تن‌پروری در جامعه و …؛ همه‌ی اینها نیاز به کارهای جدی و مستمر از مبانی تا مظاهر دارد. که شبیه همین نگاه باید در باقی عرصه‌های جامعه از سیاسی و فرهنگی نیز به وقوع بپیوندد. و از سیاست های حکومتی تا اصلاح فرهنگ عمومی را در بر گیرد.
۳-نبودن شورا در وسط میادین حساس انقلاب
حاصل این مسائل ذکر شده حاضر نبودن در وسط میدان های نبرد فرهنگی و بی‌اثر بودن این جایگاه فرماندهی در این رخدادها است. نتیجه آن خواهد شد که هماهنگی و نگاه کلان و واحد به مسائل در دستگاه‌های مختلف فرهنگی موجود نباشد. در جامعه ای که سینما و روزنامه‌های آن، خانواده را تحقیر می کنند، انتظار تعالی خانواده، انتظاری بی مورد خواهد بود. نمی‌شود که روستا و روستایی در صداوسیمای ما تحقیر شود و ما مهاجرت به شهرها و نابودی کشاورزی را به دنبال نداشته باشیم.
۴-ساختار نامناسب و ناکارآمد
به نظر می‌رسد بخشی از اشکالات فوق به ساختار سنگین، کم تحرک و ناکارآمد این شورا برمی‌گردد. ساختاری که حتی نمی‌تواند ویژگی‌های مثبت افراد حاضر را در برون‌داد شورا به نمایش بگذارد. بی‌شک دبیرخانه، افراد حاضر در آن، افراد کارگروه‌ها، عدم مسئولیت شناسی درست نخبگان جامعه، کم‌کاری و کنار کشیدن حوزه علمیه از مسائل کشور و… همگی در این وضعیت دخیل هستند. از سویی دیگر چینش افراد نیز دچار کاستی هایی است که متخصصین همه ی حوزه های فکری فرهنگی از عمیق ترین لایه های نظری تا فعالین جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی تا متخصصین رسانه و موثرین در فرهنگ عمومی در شورا حضور ندارند..
انتظارات از شورا
درباره انتظارات از شورا، نظرها متفاوت است. برخی معتقدند که نقش شورا بیشتر نقش نظریه‌پردازی است و لازمه آن هم رصد کردن چالشهای فکری، معرفتی و فرهنگی کشور، جهان اسلام و حتی جهان بشریت است. برای نمونه دکتر افروغ که زمانی به عنوان رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس، عضو حقوقی این شورا بود. اما برخی انتظار کار اجرایی و عملیاتی دارند. یکی از صاحبنظران و اعضای سابق شورا در این باره میگوید: «شورا از جایگاه فکری خودش که بیشتر رصد کردن و نظریه‌پردازی و تبیین و ارائه راهحلهای کلان فکری و معرفتی باشد، کاملاً فاصله گرفته و در مسیر روزمرگی قرار گرفته است. شورای عالی انقلاب فرهنگی یا باید وصل به یک عقبه فکری یا خودش اتاق فکر باشد.»
رصد فعالیت‌های دو دهه اخیر نشان داده است که شورای عالی بیشتر درگیر مباحث اجرایی ـ فرهنگی و علمی شده است تا سیاستگذاریهای کلان و حتی هر چه به سالهای میانی دهه هشتاد نزدیکتر میشویم، نگاهها روزمرهتر و جزئیتر شده است، ولی خوشبختانه جهتگیریهای شورا به سمت سیاستگذاری در حال تغییر است. در این زمینه، توجه به علل شکلگیری این نهاد و اهمیت فرهنگ به عنوان عامل بقا و گسترش انقلاب اسلامی ضروری است و ما هر چه به علل وجودی این شورا و اهمیت فرهنگ برای نظام تأمل کنیم، بهتر میتوانیم در مورد وظایف بنیادی آن نظر بدهیم. چراکه شورای عالی انقلاب فرهنگی، فلسفهای متناسب با جوهره انقلاب اسلامی و پیشینه فرهنگی این کشور و اسلام ناب داشته است و برای حفظ استقلال علمی و فرهنگی و دفاع در مقابل فرهنگ و امپریالیسم فرهنگی غربی شکل گرفته است.
راهکارهای پیشنهادی برای اصلاح کارآیی و اثربخشی شورای عالی انقلاب فرهنگی
۱- جایگاه شورای عالی در فرآیند قانون گذاری، مدیریت فرهنگ و نظارت بر فرهنگ کشور تعیین، تبیین و مصوب شود. در این فرآیند رابطه بین شورا و مجلس، شورا و دولت، شورا و مجمع تشخیص مصلحت، شورا و قوه قضائیه تعیین و تنظیم گردد.
۲- ساختار شورای عالی و دبیرخانه آن، بر اساس نیازمندیهای قرارگاهی آن تغییر اساسی یابد. بدیهی است این کار می بایست با دقّت و ظرافت کامل به انجام رسد.
۳- ترکیب اعضاء متناسب با ساختار جدید و ویژگیها و مشخصات مورد نیاز آن تغییر یابد، و به عبارتی فقط فرهیخته بودن اعضاء ملاک انتخاب نخواهد بود، بلکه تناسب آنها با ساختار و وظائف قرارگاه عالی فرهنگ کشور مطرح خواهد بود.
۴- برای انجام مقابله مؤثر، حضور اعضاء می بایست به صورت تمام وقت و موثر تعریف شده، و از به کارگیری اشخاص غیر دائم در شورا اجتناب گردد. مگر برای مواردی همچون رؤسای قوا و برخی موارد استثناء. (مردیّ و کاری)
ما برای حفظ نظام اسلامی مان چند چیز از مسئولان فرهنگی کشور می خواهیم.
۱- باور به اینکه دشمنان فرهنگی وجود دارند.
۲- باور به اینکه حملات مستمر، بی امان، شدید و مخرّب به فرهنگ کشور وجود دارد.
۳- باور به اینکه می توانیم بر دشمن پیروز شویم.
۴- عزم بر ایجاد جبهه متّحد انقلاب اسلامی
۵- عزم بر مقابله با دشمن
۶- عزم بر ایجاد دنیای اسلامی
و در پایان باید بیان کردکه : شورای عالی انقلاب فرهنگی باید بالاترین و تأثیرگذارترین نهاد در عرصه سیاستگذاری فرهنگی و حتی علمی کشورباشد که متأسفانه آن طور که باید و شاید، در عرصه فرهنگ و آموزش، نقشآفرین نبوده است و سازمانها و نهادهای فرهنگی دیگر که باید سیاستهای شورا را اجرا می کردند، عمدتاً توجه و اهتمام چندانی به تحقق سیاستهای مصوب این شورا ندارند و مستقلاً به کارها و سیاستهای خود می پردازند.
(ساحا اصفهانی از سایت آفتاب ری)
