همه ساله با آغاز ماه محرم و صفر، استان چهارمحال وبختیاری شاهد برپایی مراسم و آیین های ویژه ای است كه در شهرهای مختلف برگزار می شود.
تعزیه خوانی كه از زمان های قدیم در استان مرسوم بوده هنوز در برخی از نقاط استان به ویژه به صورت خاص در شهر' طاقانك ' اجرا می شود.
گروه های شبیه خوان و تعزیه خوان استان هر روز در دهه اول این ماه با حضور در تكایا و حسینیه ها و برپایی تعزیه امام حسین(ع)، حر، ابوالفضل عباس، ظهرعاشورا، و اسارت زینب(س) مصیبت این روزها را برای مردم بازگو می كنند.
گردانندگان علم و علامت و كتل در روزهای هفتم و هشتم در كوچه و محله های برخی مناطق شهرستان شهركرد توام با جمع آوری آرد و نذورات مردم از دیگر ایین های این دیار است.
در این روزها مردان با حضور در كنار حسینیه ها و گلزار شهدا به یاد زندگی امام حسین (ع) و قیام عاشورا خیمه های سفید و سبز را برپا و به یاد آنها روضه خوانی می كنند.
در آیین روز عاشورا عزاداران حسینی به یاد قافله خاندان آل عبا،در صحرای كربلا با راه انداختن كاروان، اقدام به آتش كشیدن نمادین خیمه های برافراشته می كنند.
همچنین گروهی به صورت نمادین به عنوان اسرای كربلا در كنار این خیمه های در حالت سوختن ، جمع می شوند عزاداری و شیون و ماتم می كنند.
آیین سنتی 'چك چكو ' نیز در برخی نقاط استان برگزار می شود كه در این روز مردم با زدن سنگ و چوب های صیقل داده شده آیین سنگ زنی را برگزار می كنند.
شب تاسوعای حسینی در بین برخی از ساكنان چهارمحال وبختیاری به شب' چوب و دهل ' معروف است و روز عاشورا را روز ' تیغ ' می نامند و آیین های ویژه تاسوعا و عاشورا در نقاط مختلف چهارمحال و بختیاری در اصل یكی است، ولی تفاوت هایی نیز در اجرا با یكدیگر دارد.
جوانان بیشتر در هیات های عزاداری به زنجیرزنی می پردازند و بزرگسالان نیز در این استان در آیین های سینه زنی شركت می كنند.
در برخی از روستاها و شهرهای حاشیه زاینده رود و بیشتر در بین آنهایی كه با گویش تركی صحبت می كنند، عزاداران زنجیر سه ضرب می زنند.
مداحان با دو گویش فارسی رایج و تركی قشقایی مداحی می كنند و طبالان و سنج زنان نیز ریتم عزایشان سه ضربی است.
در برخی از این هیاتهای عزاداری امام حسین (ع) درمناطق ترك نشین استان، نیز زنجیرزنی و مداحی به صورت تك زنجیر و پنج ضرب و هفت ضرب نیز وجود دارد ، كه این شیوه در بین جوانان كمی كمرنگ تر شده است.
همچنین در شهركرد نیز در هیات های عزاداری، زنجیرزنی به صورت جفت و تك ضربی است و مداحان و طبالان نیز ضربه های را هماهنگ با زنجیرزنی، سنگین و تك می زنند.
در این دسته های عزاداری كه در ستون سه و دو ستون موازی در خیابان حركت می كنند، نیز بزرگان هیاتها در رده نخست ستون ها قرار می گیرند و به هنگام ' دم دادن ' و جواب نوحه خوانها ، زنجیرزنی تك ضرب خواهد شد.
عزاداران در شهركرد ابتدا برای حضور مردم و گرم شدن مجالس عزاداری اقدام به برپایی آیین های سینه زنی كه به صورت جفت و با دودست انجام می شود، می كنند و پس ازآن دسته های زنجیرزن راه می افتند، كه پایان این عزاداری به صورت سه ضرب و زن به صورت تك و جفتی انجام می شود و عزاداران دعای شفا و قبولی سوگواری را از خداوند طلب می كنند.
' علامت گردانی' یا به لجهه محلی' علومت ' و بستن حمایل های علامت گردانی به رسم دیرین و براساس پاسداشت علمدار دشت كربلا در بین جوانان شهرهای شهركرد ، فرخشهر، كیان و دیگر شهرهای شهرستان شهركرد جایگاه خاص خود را دارد.
در این برنامه نیز بزرگان دسته های عزاداری علامت های سیزده فنره را بلند می كنند و جوانان و تازه كارها نیز اقدام به بلند كردن و گردانند علامتهای هفت فنره یا پنج فنره می كنند و كسانی كه می خواهند علامت سیزده فنره را بلندكنندگان باید یكی از بزرگان و پیشكسوتان علامت گردان ، معرف او به سردسته علامت گردانها باشد و یا بزرگ علامت گردانها، حمایل او را بسته باشد.
همچنین علامت ها پیشاپیش دسته های عزاداری حركت می كنند و بزرگ علامت گردان های هیات، در چهارراه و یا یكی از میدانهای شلوغ شهرها،با تعظیم دادن علامت اقدام به ' سلام ' به دیگر عزاداران می كند.
در شهر نافچ شهرستان شهركرد نیز كه به شهر 'حسینیه ها' چهارمحال و بختیاری معروف است ، آیین های سینه زنی به صورت چرخشی و مدور سه ضربی انجام می گیرد.
همچنین در مناطق دیگر استان نظیر شهرستان فارسان نیز آیین های سینه زنی در بین جوانان به صورت 'واحد ' و یا سینه زنی' خرمشهری ' برگزار می شود.
در این بین ، عزاداران شهرستان فارسان با حضور در حسینیه ها و تكایا شبها اقدام به سینه زنی تك ضرب به صورت چرخشی و مدور می كنند و در روز تاسوعا و عاشورا نیز در آیینهای زنجیرزنی كه به صورت تك ضرب و تك زنجیر است، شركت می كنند.
در برخی از دسته های عزاداری نیز نوازندگان' سرنا' و دهل ' با نواختن ساز چپ و نوای عزا، پیشاپیش عزاداران حركت می كنند و برخی از عزاداری ها نیز با حركت دادن نمادین كاروان اسرای كربلا همراه است.
شهر ' طاقانك ' در روز عاشورا و شب تاسوعا نیز شاهد خیمه سوزی است و پس از آتش كشیده شدن خیمه ها، مردم برای تبرك، قسمتی از این خیمه های سوخته را همراه خود می برند.
همچنین در این شهر برهم زدن چوب های كوچك 'چك چكو' نیز متداول است و این آیین نیز مانند سنج به صورت پنج ضربی و هفت ضرب صورت می گیرد.
در شهر' بن ' نیز عزاداران علامتهای چوبی هیاتها را به مدت یك شب در آب گرداب بن می گذارند و در روز تاسوعا و عاشورا ،به حركت دادن آنها كه به صورت تنه درخت ارتفاع دار و با پارچه های سیاه پوشانده شده،اقدام می كنند. همچنین هیات خوزستانی ها مقیم شهركرد نیز در شبهای دهه نخست محرم آیین های سینه زنی واحد و چرخشی را برگزار و در روز تاسوعا و عاشورا دسته های سنج و دما زن را راه اندازی می كنند.
اما آنچه در همه شهرها و روستاها به صورت یكسان انجام می شود،'حسینیه' و' عباسیه ' شدن خانه های مردم در روز تاسوعا و عاشوراست.
در این آیین، بنا بر نذر خانواده ها، اهالی كوچه ها با سیاه پوش كردن سر در منازل و اماكن اقدام به برگزاری آیین های روضه خوانی، مقتل و سلام، تعزیه و برپایی زیارت عاشورا می كنند.
همچنین كسانی كه تمكن مالی بیشتری دارند ' سفره ابوالفضل ' پهن می كنند و به اطعام عزاداران می پردازند.
این شهروندان با فراخواندن بزرگان فامیل واقوام خود، اقدام به پخت نذری های گوناگون و تقسیم آن در بین همسایگان و عزاداران در مساجد، تكایا، امامزده ها و حیسینه ها می كنند.
مردم چهارمحال و بختیاری در پایان عزاداری خود در روز عاشورا، شب هنگام با حضور در گلزار شهدا و امامزادگان با بر افروختن شمع آیین 'شام غربیان' برگزار و با دهه نخست محرم وداع می كنند.
عشایر چهارمحال و بختیاری نیز بر اساس یك سنت دیرین با پربا كردن بارگاه های عزاداری با پوشیدن لباس های بومی و محلی و شال سیاه بستن اقدام به عزاداری می كنند.
استان چهارمحال و بختیاری بیش از ۲۸ شهر، ۹۹۰ روستا و ۸۶۸ هزار نفر جمعیت دارد و در روزهای تاسوعا و عاشورا غرق ماتم و عزا می شود.
برخی آیین های سوگواری و آداب و رسوم این خطه از ۱۲۰ سال پیش در چهارمحال و بختیاری مرسوم است.
آیینهای عزاداری توسط ۷۳۵ هیات مذهبی، ۱۲۴ گروه تعزیه و در ۷۰۰ مسجد و اماكن متبركه چهارمحال و بختیاری در حال برگزاری است.
