نوروزخوانی با چاشنی شگون شیرین بهار/ تکاپوی نوروزی مردم در دیار استرآباد

به گزارش جهانبین نیوز به نقل از گلستان ما، صدای پای بهار از همیشه نزدیکتر شده است، اسفند که از نیمه می گذرد کوچه و معابر محل تردد مردمانی است که خود را برای بهار آماده می کنند، اینجا آداب و رسومی دارد که با مردمان نجیب و مهمان نواز رنگ هویت به خود می‌گیرد، عید نوروز یک سنت کهن به شمار می رود و بهانه ای برای یک جشن آئینی پیدا می‌شود.
پایتخت اقوام با آداب و رسومی جذاب و دیدنی به استقبال بهار می روند، هر قومیتی سنت‌های مربوط به خود را دارد که در نوروز انجام داده می‌شود، در استان گلستان از اوایل اسفند بازار حاجی فیروزهای اطراف پاساژ و مغازه‌ها داغ است، حضورشان برای لحظاتی لبخند را بر لبان مردم می‌نشاند.
نورزخوانان در آستانه فصل بهار با سرودن اشعاری که نوید نو شدن و تازگی را می دهد به درب منازل می روند و با زمزمه دعا و طلب خیر برای صاحب خانه به او نوروز باستانی را تبریک میگویند و صاحبخانه به رسم آداب و رسوم دیرینه هدایایی از جمله پول، تخم‌مرغ، حلوا و یا هر خوردنی دیگر را محض شگون به نوروزخوانان هدیه می‌دهند.

 
چهارشنبه‌سوری و شادی آتشین پایان سال
مردم دیار استرآباد همانند سایر مردم ایران در آخرین چهارشنبه سال با شادی به استقبال نوروز رفته و با روشن کردن آتش در چند نقطه و پریدن از روی آن، این رسم دیرین را جشن می‌گیرند.
چهارشنبه سوری قدیم با آتش و کنده های چوبی؛ دیدنی تر بود اما این جشن سنتی سالهاست به شکل بازی های خطرناک درآمده که دیگر چنگی به دل نمی زند و شادی نوروز به تلخی پایان سال منتهی می شود و اتفاقی که نباید می افتد اما رسومات دیار استرآباد برای شادی آتشین پایان سال همان روش سنتی است که مردم بیشتر می پسندند.
همه گلستانی‌ها با هر قومیتی که دارند با پوشیدن لباس‌های نو و پهن کردن سفرة هفت سین در تعطیلات نوروز به دیدار یکدیگر می‌روند در روز سیزدهم نیز آن‌ها به دامن طبیعت رفته و نحسی سیزده باسیر در طبیعت از بین می‌برند.
در آخرین چهارشنبه سال مردم از کوچک تا بزرگ بر روی کوه و پای آتش اشعار «زردی من از تو، سرخی تو از من» ‌را می‌خوانند و در اکثریت روستا‌های این منطقه در همین هنگام شب کوزه‌های آب نمک را می‌شکنند. زیرا معتقد بودند با خرید کوزه نو برکت خانه در سال نو بیشتر می‌شود.
در این شب برخی از دختران به همراه آینه‌ای به کوچه می‌رفتند و سخن اولین فردی را که از کنار او عبور می‌کرد به عنوان نتیجه اعمال و آرزو‌های خود تعبیر می‌کنند.
قاشق زنی در همین شب انجام می‌گیرد. پسر‌ها چادر به سر کرده، در دستی قاشق ودر ذستی دیگر ظرفی فلزی همچون کاسه می‌گرفتند و جلو در خانه‌ها می‌رفتند سپس قاشق را برظرف می‌کوبند و خوردنی طلب می‌نمایند صاحبخانه در این هنگام به جهت پیروی از سنن غالبا" شکلات، شیرینی یا قند را به آن‌ها می‌دهد.
«پخت سمنو» رسم چندین و چند ساله دیار استرآباد
تاریخ نگار گرگانی در خصوص مهمترین رسومات دیار استارآباد گفت: پخت سمنو از چند روز قبل از سال جدید یکی از مراسم مردم استرآباد است، خواندن نماز، قرآن و ادعیه پای دیگ سمنو یکی از آداب و رسوم زنان استرآبادی بود.

این محقق و پژوهشگر با بیان این نکته که پختن سمنو خاص مردم استرآباد نبوده، افزود: پخت سمنو در چند نقطه دیگر ایران و چند کشور آسیا میانه مانند تاجیکستان، قزاقستان هم رواج داشته است.
معطوفی پخت «حلوا اوماچ» را مخصوص نوروز استرآبادی ها دانست و گفت: «حوا اوماچ» یا «حلوا ماج» یکی از خوراکی های قدیمی مخصوص نوروز استرآبادی ها است که هنوز برخی خانواده های اصیل و سنتی به پخت آن اقدام می کنند.
وی از پخت «حلوا جوزی» در روستاهای بلوکات استرآباد در گذشته خبر داد و اظهار کرد: «حلوا جوزی» یا همان حلوا گردویی که اکثر روستائیان اطراف استرآباد و حتی تعدادی از خانواده های اصیل استرآبادی برای عید نوروز تهیه می کردند؛ این نوع حلوا برای مراسم سوگواری و خیرات اموات، در روز عرفه نیز پخت می شد.
این مورخ گرگانی «نان زنجبیلی»، «کلمبو»، «سرغلبیلی»، «قطاب»، «کالنی نان» و «نان پادرازی» را از جمله شیرینی های نوروزی منطقه استرآباد دانست و گفت: گلاج یا گولاچ یک نوع نان شیرینی بزرگی به اندازه بشقاب بود که مردم استرآباد معمولا برای خیرات اموات در روزهای عرفه قبل از نوروز می پختند و بر سر مزار اموات می بردند.
«نان زنجبیلی»، «کلمبو»، «سرغلبیلی»، «قطاب»، «کالنی نان» و «نان پادرازی» را از جمله شیرینی های نوروزی منطقه استرآباد است.
به گفته اسدالله معطوفی، رشته به رشته نوعی خوراک شیرینی و ره آورد مهاجران مازندران به منطقه استرآباد بوده که قبل از شب نوروز و گاهی در سایر مراسم ها پخته می شد.
این محقق و پژوهشگر «پشت زیگ»، «پیسه گندله»، «شقزی» و «مار مرده» را از جمله شکلات های استرآبادی نام برد و گفت: «پشت زیگ» نوعی خوراکی مکیدنی و شیرین بود که حلوا کونجی هم نامیده می شد؛ در زمستان ها اغلب برای شب یلدا آماده می شود که در ایام دید و بازدید نوروز نیز پخته می شد.

وی ادامه داد: «پیسه گندله» خوراکی تعدادی از روستائیان غرب منطقه استرآباد بود که در شب یلدا و نوروز آماده می کردند و«مار مرده» که از مخلوط برنج بریان شده و کنجد تف داده آماده می شد، خوراکی مخصوص شب یلدا و شب های پایان سال به شمار می رفت.
رسم و رسوم جالب ترکمن‌های گلستان در نوروز
این مورخ گرگانی ضمن اشاره به این نکته که چند شاخصه نوروز در میان ترکمنان هم وجو دارد، گفت: ترکمنان در هنگام نوروز اسب را که به خاطر موقعیت طبیعی زندگیشان به شدت مورد توجه بود، تزئین می کردند.
وی با بیان این نکته که ترکمنان قبل از سال نو به گردن گوسفندان زنگوله می آویختند، افزود: پس از خانه تکانی یا تمیز کردن آلاچیق، نخ سیاه و سفیدی را به هم بافته و در میانه آن اسپند، مونجوق، نمک و داغدان(نوعی چوب مقدس) را قرار داده و بر بالای درب ورودی آلاچیق می آویختند.
ترکمنان چندبار قبل از عید در تنور نان پخته و به عنوان صدقه بین همسایه و فقرا تقسیم می کردند و در آخرین پنجشنبه و جمعه سال، برای شادی روح اموات خیرات می کردند.
به گفته این محقق و پژوهشگر، ترکمنان چندبار قبل از عید در تنور نان پخته و به عنوان صدقه بین همسایه و فقرا تقسیم می کردند و در آخرین پنجشنبه و جمعه سال، برای شادی روح اموات خیرات می کردند.

وی در توضیح برگزاری مراسم چهارشنبه سوری در منطقه استرآباد، گفت: در گذشته هفت بوته در کوچه های شهر می چیدند و از روی آن می پریدند؛ آوردن بوته، خار و چوب ریز از باغ های درون شهری و یا از بیرون برج و بارو و دروازه بسطام (میدان ولیعصر فعلی) و منطقه جنگلی انجام می گرفت.
معطوفی ادامه داد: زنان و دختران دم بخت استرآباد آتشی در درون حیات خانه برپا می کردند تا خاکستر آن را در پایان شب درون کوچه و در مسیر هوا، به باد بسپارند.
قاشق‌زنی مردم استرآباد در چهار شنبه‌سوری
این مدرس دانشگاه مراسم قاشق زنی را از دیگر رسومات منطقه استرآباد دانست و تصریح کرد: این مراسم در آغاز تاریکی در شب چهارشنبه سوری به وسیله پسران ۱۰ تا ۱۶ ساله اجرا می شود. آنها در دستی قاشق و در دست دیگر کاسه مسی داشتند و بدون هیچ صحبتی با قاشق خود بر روی کاسه مسی می کوبیدند تا صاحبخانه مقداری آجیل، شیرینی خانگی، شکلات یا پول به داخل کاسه بیاندازد.
وی در خاتمه از پخش آجیل چهارشنبه سوری در میان ترکان قزلباش (مهاجران عهد صفویه) که در شرق ایالت استرآباد ساکن هستند خبر داد و گفت: این رسم در میان اهالی مینودست، رامیان و روستاهای اطراف آن رواج داشت که شباهتی به چهارشنبه سوری مردم منطقه آذربایجان نیز داشت.

محقق فرهنگ عامه منطقه سیستان نیز به معرفی آداب و آئین منطقه پرداخت و با بیان این که این آداب در سه بخش قبل از نوروز، آمدن نوروز و روز عید و بعداز عید نوروز قابل بررسی است، گفت: در بین سیستانی ها مژده نوروز را پلپلاسی (نوعی پرستو) می دهد که نوید بخش آمدن بهار است همچنین (شمال باد) یا نسیم خنک و ملایم که قبل از بهار می وزد نوید بخش بهار است یعنی با این روحیه ونمادهای اسمانی وطبیعی به استقبال جشن طبیعت ونو شدن می روند.
محمد آذری با بیان این که بانوان سیستانی در قبل از رسیدن نوروز به دوخت و دوز لباس و پوشاک اهل منزل می پرداختند، اظهار کرد: این امر باعث نو شدن و لباس تازه بود و هم برای اقتصاد و معیشت خانواده کمک بزرگی بود.
بانوان سیستانی در قبل از رسیدن نوروز به دوخت و دوز لباس و پوشاک اهل منزل می پرداختند، این امر باعث نو شدن و لباس تازه بود و هم برای اقتصاد و معیشت خانواده کمک بزرگی بود.
وی ادامه داد: سیستانی ها قبل از آمدن نوروز علاوه برخانه تکانی و خرید لباس تازه و نوکردن زندگی، اقدام به پخت کلوچه خرمایی زابلی می کنند که به گفته کارشناسان ویژه ترین شیرینی سفره هفت سین زابلی ها همین کلوچه خرمایی است که جز اصلی سفره هفت سین سیستانهیای گلستان نیز است.
وی بیان کرد: پخت کلوچه خرمایی به صورت دسته جمعی است و این یعنی همدلی و هم افزایی و دیگر اینکه به گونه ای برنامه ریزی می شود که هیچ منزلی بی نصیب نماند و بوی کلوچه خرمایی در منزلش باشد.
آذری خاطرنشان کرد: سیستانیها در سپیده دم قبل از عید ونو شدن سال برمبنای یک رسم کهن که از نیاکانشان به یادگار مانده است، ظروف سفالی که در طول سال استفاده کرده بودند را می شکنند وتکه های آن را بر پشت بام قرار می دهند.
وی بیان کرد: آنها عقیده داشتند که اگر این کار را نکنند افراد خانواده زرد وزار و رنچور خواهند شد که قطعا با توجه به پیشینه تاریخی و پزشکی سیستانی ها در شهر سوخته به لحاظ موارد بهداشتی این تاکید را داشته اند چون ظرف سفالی که یک سال از ان استفاده شده است باید شکسته شود و ظرف نو برای خوردن و آشامیدن مهیا گردد.
وی اظهار کرد:پخت تچگی که یکی از شیرینی ها ونان های سنتی سیستانی است از دیگر سنت های سیستانی های گلستان است که با جوانه گندم که اماده کرده اند.
آذری خاطرنشان کرد: یکی دیگر از نان های سیستانی که در شب عید مرسوم بوده و هست و در ایام دیگر نیز استفاده می شده است قتلمه نام دارد که در روز عید که مردم به زیارتگاه رفته و آن را در ست کرده و با خود می برند.

سوغات گرگان با شیرینی‌های محلی نوروز
مسافران، گردشگران و مهمانان نوروزی می توانند با سفر به استان گلستان از خوردنی های شیرین و خوشمزه گلستان هم نوش جان کنند، سرغلبیلی، حلوا اماج، حلوا گردویی، کلومبو، قطاب، پادزاری، نون زنجفیلی و رشته به رشته جزو سوغات دیار استرآباد است.
سفر کردن از آداب دیگر عید نوروز و از لازمه‌های زندگی بشر می‌باشد و همواره هجرت‌ها در طول تاریخ تمدن ساز و تمدن پرور بوده است و سفر‌ها در ایام عید با هدف صله رحم، تفریح و یا زیارت انجام می‌شود که بسیار نیکو است.
ثروت‌ آرامش در اماکن معنوی
پنج شنبه های آخر سال منتهی به سال تحویل بهترین زمان برای اموات چشم به راه است و مردم با حضور در امامزادگان و بقاع متبرکه به صله قبور می روند و طلب آمرزش برای رفتگان خود می کنند امامزاده عبدالله و امامزاده فضل الله(ع)، امامزاده یحیی بن زید (ع)، امامزاده‌ اسحاق (ع)، امامزاده طیب (ع) و ... مامن و پناهگاه مردم مومن و شهیدپرور این دیار است.
این که مردم از اموات و گذشتگان یاد می‌کند این سنت از ادیان الهی است و مختص به اسلام نیست. زیارت قبور سنت بسیار شایسته و بایسته است.

شگون لحظه سال تحویل
یکی از آداب مختص گلستانی ها آمدن اولین نفر به داخل منزل به عنوان شگون سال است، اعضای خانواده سعی می کنند شگون را از بین خوش نیت ترین و خوش قدم ترین فرد منزل یا اعضای فامیل انتخاب کنند که در لحظه تحویل با در دست داشتن قرآن اولین نفری است که وارد خانه می شود.
خانواده ها از ماه ها قبل برای اینکه به عزیزانشان پول عیدی هدیه دهند در تدارک اسکناس نو از بانکها هستند تا به رسم یک آداب کهن گل لبخند را به عزیزان و دلبندانشان هدیه دهند.
انتهای پیام/