براساس مطالعات و پژوهشهاي باستان شناسي قديمي ترين آثار شناسايي شده در استان چهارمحال وبختياري به دوره فراپارينه سنگي و به حدود ۱۱ هزارسال قبل تعلق دارد.
۰
تاریخ انتشارشنبه ۲۳ اسفند ۱۳۹۳ - ۰۸:۱۴
کد مطلب : ۲۱۳۸۹
بهارانه؛
معرفی برخی بناهای تاریخی استان چهارمحال و بختیاری
به گزارش خبرنگار جهانبین نیوز براساس مطالعات و پژوهشهاي باستان شناسي قديمي ترين آثار شناسايي شده در استان چهارمحال وبختياري به دوره فراپارينه سنگي و به حدود ۱۱ هزارسال قبل تعلق دارد.
كشف تپه ها ومحوطه هاي بسياري از دوران پيش از تاريخ بويژه دوران مس و سنگ نشانگر حضور فعال انسانها در محدوده زماني هزاره هفتم قبل از ميلاد به بعد در استان چهارمحال وبختياري است. در طول دوران هخامنشي واشكاني اين استان تحت سيطره حكام محلي اليمايي اداره مي شد. از آثار شاخص اين دوره دراستان مي توان به نقش برجسته هاي« شيرين او» و «يه شووه الگي » اشاره كرد با انقراض حكومت اليمائي بدست ساسانيان نقش مردم اين استان در تاريخ اين استان در تاريخ ايران كم رنگ مي شود.
تا پيش از تسلط اتابكان بر اين سرزمين ساكنين آن بصورت گرو ههاي نيمه يكجانشين وكوچرو زندگي مي كردند.ازحدود قرن ششم هجري تا قرن نهم اتابكان لربزرگ بواسطه حضور چشمگير در تحولات سياسي ايلخانان مغول براي خود نام وآوازه اي دست وپا كردند.از اتابكان لربزرگ آثار بسياري در اين استان همچون كاروانسراهاي قلعه مدرسه ، طاق سنگيهاي جونقان و مسجداتابكان برجاي مانده است. در دوره صفويه شخصی به نامميرجهانگيرخان به حكومت بختياری ها منصوب شد. در زمان همين شخص تونل معروف به« كاركنان » يا « شاه عباس » در نزديكی محل تونل فعلی كوهرنگ حفر شد كه به دليل ضعف فناوري وعدم تسلط بر طبيعت كوهستاني منطقه عمليات حفاری آن ناتمام ماند.
پس از فوت مير جهانگيرخان برادر وی « ميرخليل خان » از رياست طايفه آستريك خلع شد و طوايف بختياری و تعدادی از تيره ها درحيطه اقتدار محمد تقی خان چهار لنگ باقی ماندند. طوايف هفت لنگ نيز به رياست دودسته خوانين « دوركی » و « بختياروند » از طوايف عمده هفت لنگ، گردن نهادند.
از اواسط پادشاهی قاجار، حسينقلی خان ( رئيس طايفه دوركی ) با شكست قطعی خوانينبختياروند ( بهداروند )، همه طوايف هفت لنگ را متحد ساخته و خود را « ايلخان » وبرادرانش را « ايل بيگی » ناميد و رياست ايل هفت لنگ و اداره امور كل منطقه بختياریرا به عهده گرفت. حكام وخوانين محلي در تحولات واتفاقات دوران معاصر بوِيژه نقش پررنگ ساكنان اين استان در پيروزي انقلاب مشروطه از ديگر وقايع مهم و تاريخي در استان چهارمحال وبختياري محسوب مي شود.
پس از فوت مير جهانگيرخان برادر وی « ميرخليل خان » از رياست طايفه آستريك خلع شد و طوايف بختياری و تعدادی از تيره ها درحيطه اقتدار محمد تقی خان چهار لنگ باقی ماندند. طوايف هفت لنگ نيز به رياست دودسته خوانين « دوركی » و « بختياروند » از طوايف عمده هفت لنگ، گردن نهادند.
از اواسط پادشاهی قاجار، حسينقلی خان ( رئيس طايفه دوركی ) با شكست قطعی خوانينبختياروند ( بهداروند )، همه طوايف هفت لنگ را متحد ساخته و خود را « ايلخان » وبرادرانش را « ايل بيگی » ناميد و رياست ايل هفت لنگ و اداره امور كل منطقه بختياریرا به عهده گرفت. حكام وخوانين محلي در تحولات واتفاقات دوران معاصر بوِيژه نقش پررنگ ساكنان اين استان در پيروزي انقلاب مشروطه از ديگر وقايع مهم و تاريخي در استان چهارمحال وبختياري محسوب مي شود.
اکنون به معرفی برخی اماکن تاریخی این استان می پردازیم.
كشف تپه ها ومحوطه هاي بسياري از دوران پيش از تاريخ بويژه دوران مس و سنگ نشانگر حضور فعال انسانها در محدوده زماني هزاره هفتم قبل از ميلاد به بعد در استان چهارمحال وبختياري است. در طول دوران هخامنشي واشكاني اين استان تحت سيطره حكام محلي اليمايي اداره مي شد. از آثار شاخص اين دوره دراستان مي توان به نقش برجسته هاي« شيرين او» و «يه شووه الگي » اشاره كرد با انقراض حكومت اليمائي بدست ساسانيان نقش مردم اين استان در تاريخ اين استان در تاريخ ايران كم رنگ مي شود.
تا پيش از تسلط اتابكان بر اين سرزمين ساكنين آن بصورت گرو ههاي نيمه يكجانشين وكوچرو زندگي مي كردند.ازحدود قرن ششم هجري تا قرن نهم اتابكان لربزرگ بواسطه حضور چشمگير در تحولات سياسي ايلخانان مغول براي خود نام وآوازه اي دست وپا كردند.از اتابكان لربزرگ آثار بسياري در اين استان همچون كاروانسراهاي قلعه مدرسه ، طاق سنگيهاي جونقان و مسجداتابكان برجاي مانده است. در دوره صفويه شخصی به نامميرجهانگيرخان به حكومت بختياری ها منصوب شد. در زمان همين شخص تونل معروف به« كاركنان » يا « شاه عباس » در نزديكی محل تونل فعلی كوهرنگ حفر شد كه به دليل ضعف فناوري وعدم تسلط بر طبيعت كوهستاني منطقه عمليات حفاری آن ناتمام ماند.
پس از فوت مير جهانگيرخان برادر وی « ميرخليل خان » از رياست طايفه آستريك خلع شد و طوايف بختياری و تعدادی از تيره ها درحيطه اقتدار محمد تقی خان چهار لنگ باقی ماندند. طوايف هفت لنگ نيز به رياست دودسته خوانين « دوركی » و « بختياروند » از طوايف عمده هفت لنگ، گردن نهادند.
از اواسط پادشاهی قاجار، حسينقلی خان ( رئيس طايفه دوركی ) با شكست قطعی خوانينبختياروند ( بهداروند )، همه طوايف هفت لنگ را متحد ساخته و خود را « ايلخان » وبرادرانش را « ايل بيگی » ناميد و رياست ايل هفت لنگ و اداره امور كل منطقه بختياریرا به عهده گرفت. حكام وخوانين محلي در تحولات واتفاقات دوران معاصر بوِيژه نقش پررنگ ساكنان اين استان در پيروزي انقلاب مشروطه از ديگر وقايع مهم و تاريخي در استان چهارمحال وبختياري محسوب مي شود.
پس از فوت مير جهانگيرخان برادر وی « ميرخليل خان » از رياست طايفه آستريك خلع شد و طوايف بختياری و تعدادی از تيره ها درحيطه اقتدار محمد تقی خان چهار لنگ باقی ماندند. طوايف هفت لنگ نيز به رياست دودسته خوانين « دوركی » و « بختياروند » از طوايف عمده هفت لنگ، گردن نهادند.
از اواسط پادشاهی قاجار، حسينقلی خان ( رئيس طايفه دوركی ) با شكست قطعی خوانينبختياروند ( بهداروند )، همه طوايف هفت لنگ را متحد ساخته و خود را « ايلخان » وبرادرانش را « ايل بيگی » ناميد و رياست ايل هفت لنگ و اداره امور كل منطقه بختياریرا به عهده گرفت. حكام وخوانين محلي در تحولات واتفاقات دوران معاصر بوِيژه نقش پررنگ ساكنان اين استان در پيروزي انقلاب مشروطه از ديگر وقايع مهم و تاريخي در استان چهارمحال وبختياري محسوب مي شود.
اکنون به معرفی برخی اماکن تاریخی این استان می پردازیم.
قلعه سورک:
این بنادر۴۰ کیلومتری جنوب شرق شهرکرد در حاشیه روستای سورک قراردارد و بدستور نصیرخان سردارجنگ بختیاری در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده است.بنای قلعه دارای دوطبقه اصلی- محوطه-حوض-ورودی-بناهای جانبی وحمام خصوصی است. بنای اصلی قلعه دردوطبقه زیرزمین وشاه نشین ساخته شده است.زیرزمین بنادرارتفاع ۱ متری ازسطح زمین دارای یک راهروواتاقهای کناری است که محل سکونت خدمه وانباروذخیره آذوقه ساکنین قلعه بوده وبامصالح خشت وملاط گل ساخته شده است.بنای شاه نشین ازطریق دوپلکان سنگی شمالی وجنوبی قابل دسترسی است وشامل ایوانی طویل وستو ندار(چهارده ستون)وچنداتاق بزرگ ومرتفع است که تنها تزیین موجوددراین اتاقهاسربخاریهای گچبری شده می باشد.
سقف بناتیرپوش ونمای آن باورقهای فلزی قاب بندی شده اند.ستونهای به کاررفته درایوان ساده واز ته ساقه وسرستون تشگیل شده اند.حمام اختصاصی قلعه درظلع جنوبی ومتصل به بنای اصلی قراردارداین حمام دارای رختکنی است باچهارستون سنگی-میاندری کوچک-گرمخانه وخزینه است.ازاره گرمخانه بانمایی از کاشیهای اسلیمی وابروبادبه ارتفاع ۱ مترتزیین یافته وسطوح دیوارهاآهک اندوداست.خزینه حمام ازسه بخش :آب سرد-ولرم-آب گرم تشگیل شده که دارای نمایی سنگی همچون حمام قلعه چالشتراست.
مسجدجامع چالشتر:
این مسجددربرج وباروی چالشتردردوره قاجاریه توسط حاج محمدرضاخان چالشتری درسال۱۲۸۷ ه.ق.ساخته شد .مسجد چالشترازنوع(مساجد)دوایوانی است ودارای دوشبستان زمستانی وتابستانی صحن وورودی است.شبستانهابااستفاده ازستونهای سنگی وطاق وتویزه درارتفاع۱.۵ متری ازسطح زمین ساخته شده اند.که دومنبرچوبی نفیس وقدیمی درآنهاقراردارد.ایوانهای این مسجددرجهات جنوب وشمال احداث شده اند.ایوان شمالی دارای کتیبه ازآیات قرآنی بازمینه آبی ورنگ سفیدوکتیبه ای بنام بانی مسجدوعبارت(بانی این بناحاجی محمدرضاخان)است.
مسجد دستگرد امامزاده:
این بنا دربافت قدیم روستای دستگرد و در جوار بنای امامزاده محمداکبر(ع)قراردارد.مسجدتنهاداری یک شبستان مستطیل درجهت شمالی جنوبی است.که درجهت غرب دارای دوورودی کوتاه وکم عرض است .بنای شبستان بااستفاده ازستونهای سنگی سه تکه وبه شیوه طاق وچشمه ساخته شده است.مصالح به کاررفته دراین بناآجر-خشت وملاط گل وگچ است.تاریخ دقیق ساخت این بنابدرستی مشخص نیست.استفاده ازستونهای سنگی سه تکه دراین بنابابسیاری ازبناهای مذهبی وقاجاری استان همچون :مسجدمهدیه-مسجدسامان-مسجدهرچگان و....قابل مقایسه واحتمالا"دریک محدوده زمانی دراواسط دوره قاجاریه ساخته شده اند.
عصارخانه سیدصالحی فرخشهر:
بنای این کارخانه کوچک استحصال روغن درشرق شهرفرخشهردرکنارجاده فرخشهر-پلیس راه شهرکردقراردارد.براساس تاریخ موجودبربنادرسال۱۳۳۳ .ه.ش.ساخته شده است.این عصارخانه تنهاکارخانه فعال وبازمانده ازمجموع کارخانه های عصاری درفرخشهراست.بنای عصارخانه دارای سه بخش مجزاشامل: اتاقهای اسیاب-روغن کش وانباروطویله اشتران است کهبامصالح خشت ونمای اجروباطاقهای گنبدی وتخت ساخته شد.دراتاق اسیاب دوسنگ بزرگ وکوچک عصاری وجودداردکه برروی دوسکوعمل اسیاب وخردکردن دانه های روغنی رابه وسیله حرکت دورانی شترانجام می داده است.سنگ بزرگترازیکی ازمحلات اصفهان واردشده ودارای کتیبه ونقوش زیبایی است.وتاریخ۱۱۱۰ .ه.ق.برروی ان حک گردیده است.دانه های خردشده به اتاق روغن کشی منتقل میشودوباکمک اهرمهای بزرگ چوبی عمل استحصال روغن انجام میگرفت.دراین کارخانه دانه های روغنی همچون:برزک-کنجد-کرچک-افتاب گردان و....است که ازشهرهای شمالی:بجنورد-شیرازواردمیشوند.ازحدود۲۵ سال پیش سنگهای عصاری این کارخانه جای خودرابه دستگاه های جدیدوبرقی داده است.
مسجدمهدیه:
مسجدمهدیه درخیابان گلبانگ درغرب روستای مهدیه قراردارد.این مسجددارای یک شبستان قدیمی والحاقات جدیدوصحن کوچک است.ورودی مسجدازجهات شمال وغرب قراردارد.شبستان مسجددرعمق ۱.۵ متری ازسطح زمین درفرم مستطیل بااستفاده از۸ ستون سنگی وباطاق وتویزه ساخته شده است.دراضلاع بزرگ ۵ طاق نماودراضلاع کوچک ۳ طاق نمای نیمه عمق ساخته شده است.نوراین شبستان ازطریق دروپنجره های چوبی تعبیه شده درضلع شمال غربی ونورگیرهای چهارگوش در چشمه طاق هاتامین میشود.این بناازمصالح سنگ درپی-اجروخشت درمتن وبدنه وملاط گل وگچ دراوآخردوره قاجاریه ساخته شده است. .
امامزاده ملک خاتون گوشه:
بنابرگفته متولی این بنامرقدملک خاتون یکی ازفرزندان امام موسی ابن جعفرعلیه السلام است که بنابردستور اتابک سعددرتاریخ ۶۹ ل ه.ق که موجب شفای عاجل دخترافلیج اتابک بدست یکی ازپیروان اهل بیت به نام صالح گردیدساخته شد.بنای امامزاده شامل یک بقعه قدیمی ورواق وایوانی جدیداست دردوسوی رواق مذکوردوحجره کوچک به سبک سنتی ساخته شده است.فرم درونی بقعه هشت ضلعی است که بجزاضلاع دوسوی ورودی دارای طاق نماهایی کم عمق باقوس جناغی است.تنهاورودی بقعه درجهت شمال شرق وبه ارتفاع۱۶۰ سانتی مترقراردارد.مصالح اصلی این بقعه ازاجروملاط گچ وساروج است.مساحت بقعه باعث گردیدتابی هیچ عنصری گنبدی برآن ساخته شودبرگنبداصلی درزمان خوانین محلی دردوره قاجاریه گنبددیگری جهت حفاظت بیشترساخته شده است.
امامزاده شرف القیس:
این امامزاده درابتدای دره ارجنک درکنارنحردوقنات قراردارد.بنای امامزاده تنهایک بقعه کوچک است که فرم بیرونی آن تقریبا"چهارگوش بازاویه هاپخ وفرم درونی آن هشت ضلعی است.نمای بیرونی درچهارجهت دارای چهارطاق نماست که تنهاقوس طاق نمای شرقی آن سالم مانده وتنهاورودی بقعه درآن ایجاد شده است.درون بقعه هشت طاق نمای نیمه عمق باقوس بیزوجودداردکه بعنوان طاقچه مورداستفاده قرارمیگیرندگنبدی کوتاه وکم ارتفاع برفرم هشت ضلعی بقعه ساخته شده است.مصالح این بناازآجر-خشت وملاط گل وگچ میباشد.فرم هشت ضلعی قوسهای بیزدهوایی با ارتفاع کم و...بنابابناهای اوآخردوره قاجاریه واوائل دوره پهلوی همچون بنای امامزاده بی بی هاجر-میرحیدرشاه وعبدالعظیم مشابه است.
امامزاده شاهزاده عبدالله سورک:
بقعه این امامزاده ازفرزندان امام حسین علیه السلام درجنوب غرب روستای سورک ودردامنه کوه دلدل قراردارد.بانی این بنا بی بی تاج الملوک بختیاری همسرفریدون خان بختیاری فرزند نصیرخان سردارجنگ بختیاری است که نزدیک به نیم قرن پیش ساخته شده است.بنابه شکل زیباومتاءثرازبناهای قدیمی بامصالح آجروملاط گل-گچ که فرم اصلی بیرونی آن به شکل چلیپااست که باافزودن چندراهروبه فرم هشت ضلعی نزدیک شده است.درنمای بیرونی چهارایوان باقوس سهمی بازدرچهارجهت اصلی وجودداردکه راه ورودبه بقعه ازطریق ایوانهای شمالی وجنوبی میسراست
.
مسجدشوراب صغیر:
این بنادربافت قدیم روستای شوراب صغیرازتوابع بخش سامان قراردارد.مسجدتنهادارای یک شبستان به ابعاد۱۰*۱۰ مترازمصالح آجروملاط گل است که برروی چهارستون آجری ومربع شکل به شیوه طاق وچشمه ساخته شده است.این بنابامسجدکاهکش شباهت بسیارداردواحتمالا"دریک دوره وتوسط یک نفردراواخردوره قاجاریه ساخته شده اند.
بقایای پل باستانی بارز(پل بزرگ):
بقایای این پل تنهادرحاشیه شرقی رودخاته خرسان سالم مانده است.آثارباقی مانده شامل چهارپایه پل ازمصالح سنگ وساروج وموادگچ میباشد.هرکدام ازاین پایه هادارای ارتفاعی بین۲ تا۳ متروطول وعرض۳*۶ مترهستندفاصله بین پایه هامتغیرومتناسب باوضعیت حرکت وفشاررودخانه خرسان درنوسان است.متاءسفانه طاق دهانه های پل بکلی ازبین رفته است وتنهابقایایی ازپاطاق دهانه برروی بعضی ازپایه ها سالم مانده است.نمای بیرونی پایه های پل باسنگهای مالون وقواره شده تزیین یافته که این موضوع حاکی ازاهمیت وارزش این بنادرروزگاررواج ورونق آن دارد.تاریخ دقیق وساخت پل به درستی مشخص نیست اماباتوجه به رواج ورونق راه ارجان لردگان-اصفهان دزقرون اولیه اسلامی ووجودکاروانسراهایی همچون قلعه مدرسه وپل بریده دراین مسیرمیتوان قدمت این پل رادست کم مربوط به قرون اولیه اسلامی دانست.
حمام چم زین:
این حمام دربافت قدیم روستای چم زین درکنارباغات گردوقرارداردوهم اکنون متروکه شده است.این بناتوسط شخصیتی بنام دکتربختیارکه دراین منطقه باغات فراوانی داشت دراوایل قرن معاصرساخته شد.حمام مذکوردارای یک ورودی باریک وکم عرض درجهت جنوب است که به رختکنی کوچک متصل می شود.رختکن حمام ازچهارحجره باقوس جناغی تشکیل شده که ازطریق یک هشتی(میاندر)کوچک به اطاق نوره کش خانه وگرمخانه حمام راه می یابد.مصالح حمام ازاجروملاط گل وگچ می باشدکه به جهت استحکام بیشتردیوارهای نمای بیرون حمام باسنگ قلوه ولاشه ساخته شده است.
مسجدکاهکش:
این مسجدتنها اثربازمانده ازبافت قدیمی روستای کاهکش است.بافت روستای کاهکش درشیبی بسیارتندقرارگرفته وازاین حیث دراستان بی نظیراست.مسجدکاهکش به ابعاد۱۰*۱۰ متردرنزدیکی ساحل رودخانه زاینده رودقراردارد.این بناتنهادارای یک شبستان است که به شیوه طاق وچشمه بروی چهارستون چهارگوش آجری ساخته شده است.مصالح بکاررفته دراین شبستان سنگ درپی وآجروخشت دربدنه ومتن بناوملاط گل وگچ میباشد.تاریخ دقیق ساخت این بنابدرستی روشن نیست لیکن باتوجه به فرم شبستان وبویژه استفاده ازستونهای چهارگوش اجری که بامساجدبارده وسورشجان قابل مقایسه این بنادراواخردوره قاجاریه ساخته شده است .
انتهای پیام/1020ج
این بنادر۴۰ کیلومتری جنوب شرق شهرکرد در حاشیه روستای سورک قراردارد و بدستور نصیرخان سردارجنگ بختیاری در اواخر دوره قاجاریه ساخته شده است.بنای قلعه دارای دوطبقه اصلی- محوطه-حوض-ورودی-بناهای جانبی وحمام خصوصی است. بنای اصلی قلعه دردوطبقه زیرزمین وشاه نشین ساخته شده است.زیرزمین بنادرارتفاع ۱ متری ازسطح زمین دارای یک راهروواتاقهای کناری است که محل سکونت خدمه وانباروذخیره آذوقه ساکنین قلعه بوده وبامصالح خشت وملاط گل ساخته شده است.بنای شاه نشین ازطریق دوپلکان سنگی شمالی وجنوبی قابل دسترسی است وشامل ایوانی طویل وستو ندار(چهارده ستون)وچنداتاق بزرگ ومرتفع است که تنها تزیین موجوددراین اتاقهاسربخاریهای گچبری شده می باشد.
سقف بناتیرپوش ونمای آن باورقهای فلزی قاب بندی شده اند.ستونهای به کاررفته درایوان ساده واز ته ساقه وسرستون تشگیل شده اند.حمام اختصاصی قلعه درظلع جنوبی ومتصل به بنای اصلی قراردارداین حمام دارای رختکنی است باچهارستون سنگی-میاندری کوچک-گرمخانه وخزینه است.ازاره گرمخانه بانمایی از کاشیهای اسلیمی وابروبادبه ارتفاع ۱ مترتزیین یافته وسطوح دیوارهاآهک اندوداست.خزینه حمام ازسه بخش :آب سرد-ولرم-آب گرم تشگیل شده که دارای نمایی سنگی همچون حمام قلعه چالشتراست.
مسجدجامع چالشتر:
این مسجددربرج وباروی چالشتردردوره قاجاریه توسط حاج محمدرضاخان چالشتری درسال۱۲۸۷ ه.ق.ساخته شد .مسجد چالشترازنوع(مساجد)دوایوانی است ودارای دوشبستان زمستانی وتابستانی صحن وورودی است.شبستانهابااستفاده ازستونهای سنگی وطاق وتویزه درارتفاع۱.۵ متری ازسطح زمین ساخته شده اند.که دومنبرچوبی نفیس وقدیمی درآنهاقراردارد.ایوانهای این مسجددرجهات جنوب وشمال احداث شده اند.ایوان شمالی دارای کتیبه ازآیات قرآنی بازمینه آبی ورنگ سفیدوکتیبه ای بنام بانی مسجدوعبارت(بانی این بناحاجی محمدرضاخان)است.
مسجد دستگرد امامزاده:
این بنا دربافت قدیم روستای دستگرد و در جوار بنای امامزاده محمداکبر(ع)قراردارد.مسجدتنهاداری یک شبستان مستطیل درجهت شمالی جنوبی است.که درجهت غرب دارای دوورودی کوتاه وکم عرض است .بنای شبستان بااستفاده ازستونهای سنگی سه تکه وبه شیوه طاق وچشمه ساخته شده است.مصالح به کاررفته دراین بناآجر-خشت وملاط گل وگچ است.تاریخ دقیق ساخت این بنابدرستی مشخص نیست.استفاده ازستونهای سنگی سه تکه دراین بنابابسیاری ازبناهای مذهبی وقاجاری استان همچون :مسجدمهدیه-مسجدسامان-مسجدهرچگان و....قابل مقایسه واحتمالا"دریک محدوده زمانی دراواسط دوره قاجاریه ساخته شده اند.
عصارخانه سیدصالحی فرخشهر:
بنای این کارخانه کوچک استحصال روغن درشرق شهرفرخشهردرکنارجاده فرخشهر-پلیس راه شهرکردقراردارد.براساس تاریخ موجودبربنادرسال۱۳۳۳ .ه.ش.ساخته شده است.این عصارخانه تنهاکارخانه فعال وبازمانده ازمجموع کارخانه های عصاری درفرخشهراست.بنای عصارخانه دارای سه بخش مجزاشامل: اتاقهای اسیاب-روغن کش وانباروطویله اشتران است کهبامصالح خشت ونمای اجروباطاقهای گنبدی وتخت ساخته شد.دراتاق اسیاب دوسنگ بزرگ وکوچک عصاری وجودداردکه برروی دوسکوعمل اسیاب وخردکردن دانه های روغنی رابه وسیله حرکت دورانی شترانجام می داده است.سنگ بزرگترازیکی ازمحلات اصفهان واردشده ودارای کتیبه ونقوش زیبایی است.وتاریخ۱۱۱۰ .ه.ق.برروی ان حک گردیده است.دانه های خردشده به اتاق روغن کشی منتقل میشودوباکمک اهرمهای بزرگ چوبی عمل استحصال روغن انجام میگرفت.دراین کارخانه دانه های روغنی همچون:برزک-کنجد-کرچک-افتاب گردان و....است که ازشهرهای شمالی:بجنورد-شیرازواردمیشوند.ازحدود۲۵ سال پیش سنگهای عصاری این کارخانه جای خودرابه دستگاه های جدیدوبرقی داده است.
مسجدمهدیه:
مسجدمهدیه درخیابان گلبانگ درغرب روستای مهدیه قراردارد.این مسجددارای یک شبستان قدیمی والحاقات جدیدوصحن کوچک است.ورودی مسجدازجهات شمال وغرب قراردارد.شبستان مسجددرعمق ۱.۵ متری ازسطح زمین درفرم مستطیل بااستفاده از۸ ستون سنگی وباطاق وتویزه ساخته شده است.دراضلاع بزرگ ۵ طاق نماودراضلاع کوچک ۳ طاق نمای نیمه عمق ساخته شده است.نوراین شبستان ازطریق دروپنجره های چوبی تعبیه شده درضلع شمال غربی ونورگیرهای چهارگوش در چشمه طاق هاتامین میشود.این بناازمصالح سنگ درپی-اجروخشت درمتن وبدنه وملاط گل وگچ دراوآخردوره قاجاریه ساخته شده است. .
امامزاده ملک خاتون گوشه:
بنابرگفته متولی این بنامرقدملک خاتون یکی ازفرزندان امام موسی ابن جعفرعلیه السلام است که بنابردستور اتابک سعددرتاریخ ۶۹ ل ه.ق که موجب شفای عاجل دخترافلیج اتابک بدست یکی ازپیروان اهل بیت به نام صالح گردیدساخته شد.بنای امامزاده شامل یک بقعه قدیمی ورواق وایوانی جدیداست دردوسوی رواق مذکوردوحجره کوچک به سبک سنتی ساخته شده است.فرم درونی بقعه هشت ضلعی است که بجزاضلاع دوسوی ورودی دارای طاق نماهایی کم عمق باقوس جناغی است.تنهاورودی بقعه درجهت شمال شرق وبه ارتفاع۱۶۰ سانتی مترقراردارد.مصالح اصلی این بقعه ازاجروملاط گچ وساروج است.مساحت بقعه باعث گردیدتابی هیچ عنصری گنبدی برآن ساخته شودبرگنبداصلی درزمان خوانین محلی دردوره قاجاریه گنبددیگری جهت حفاظت بیشترساخته شده است.
امامزاده شرف القیس:
این امامزاده درابتدای دره ارجنک درکنارنحردوقنات قراردارد.بنای امامزاده تنهایک بقعه کوچک است که فرم بیرونی آن تقریبا"چهارگوش بازاویه هاپخ وفرم درونی آن هشت ضلعی است.نمای بیرونی درچهارجهت دارای چهارطاق نماست که تنهاقوس طاق نمای شرقی آن سالم مانده وتنهاورودی بقعه درآن ایجاد شده است.درون بقعه هشت طاق نمای نیمه عمق باقوس بیزوجودداردکه بعنوان طاقچه مورداستفاده قرارمیگیرندگنبدی کوتاه وکم ارتفاع برفرم هشت ضلعی بقعه ساخته شده است.مصالح این بناازآجر-خشت وملاط گل وگچ میباشد.فرم هشت ضلعی قوسهای بیزدهوایی با ارتفاع کم و...بنابابناهای اوآخردوره قاجاریه واوائل دوره پهلوی همچون بنای امامزاده بی بی هاجر-میرحیدرشاه وعبدالعظیم مشابه است.
امامزاده شاهزاده عبدالله سورک:
بقعه این امامزاده ازفرزندان امام حسین علیه السلام درجنوب غرب روستای سورک ودردامنه کوه دلدل قراردارد.بانی این بنا بی بی تاج الملوک بختیاری همسرفریدون خان بختیاری فرزند نصیرخان سردارجنگ بختیاری است که نزدیک به نیم قرن پیش ساخته شده است.بنابه شکل زیباومتاءثرازبناهای قدیمی بامصالح آجروملاط گل-گچ که فرم اصلی بیرونی آن به شکل چلیپااست که باافزودن چندراهروبه فرم هشت ضلعی نزدیک شده است.درنمای بیرونی چهارایوان باقوس سهمی بازدرچهارجهت اصلی وجودداردکه راه ورودبه بقعه ازطریق ایوانهای شمالی وجنوبی میسراست
.
مسجدشوراب صغیر:
این بنادربافت قدیم روستای شوراب صغیرازتوابع بخش سامان قراردارد.مسجدتنهادارای یک شبستان به ابعاد۱۰*۱۰ مترازمصالح آجروملاط گل است که برروی چهارستون آجری ومربع شکل به شیوه طاق وچشمه ساخته شده است.این بنابامسجدکاهکش شباهت بسیارداردواحتمالا"دریک دوره وتوسط یک نفردراواخردوره قاجاریه ساخته شده اند.
بقایای پل باستانی بارز(پل بزرگ):
بقایای این پل تنهادرحاشیه شرقی رودخاته خرسان سالم مانده است.آثارباقی مانده شامل چهارپایه پل ازمصالح سنگ وساروج وموادگچ میباشد.هرکدام ازاین پایه هادارای ارتفاعی بین۲ تا۳ متروطول وعرض۳*۶ مترهستندفاصله بین پایه هامتغیرومتناسب باوضعیت حرکت وفشاررودخانه خرسان درنوسان است.متاءسفانه طاق دهانه های پل بکلی ازبین رفته است وتنهابقایایی ازپاطاق دهانه برروی بعضی ازپایه ها سالم مانده است.نمای بیرونی پایه های پل باسنگهای مالون وقواره شده تزیین یافته که این موضوع حاکی ازاهمیت وارزش این بنادرروزگاررواج ورونق آن دارد.تاریخ دقیق وساخت پل به درستی مشخص نیست اماباتوجه به رواج ورونق راه ارجان لردگان-اصفهان دزقرون اولیه اسلامی ووجودکاروانسراهایی همچون قلعه مدرسه وپل بریده دراین مسیرمیتوان قدمت این پل رادست کم مربوط به قرون اولیه اسلامی دانست.
حمام چم زین:
این حمام دربافت قدیم روستای چم زین درکنارباغات گردوقرارداردوهم اکنون متروکه شده است.این بناتوسط شخصیتی بنام دکتربختیارکه دراین منطقه باغات فراوانی داشت دراوایل قرن معاصرساخته شد.حمام مذکوردارای یک ورودی باریک وکم عرض درجهت جنوب است که به رختکنی کوچک متصل می شود.رختکن حمام ازچهارحجره باقوس جناغی تشکیل شده که ازطریق یک هشتی(میاندر)کوچک به اطاق نوره کش خانه وگرمخانه حمام راه می یابد.مصالح حمام ازاجروملاط گل وگچ می باشدکه به جهت استحکام بیشتردیوارهای نمای بیرون حمام باسنگ قلوه ولاشه ساخته شده است.
مسجدکاهکش:
این مسجدتنها اثربازمانده ازبافت قدیمی روستای کاهکش است.بافت روستای کاهکش درشیبی بسیارتندقرارگرفته وازاین حیث دراستان بی نظیراست.مسجدکاهکش به ابعاد۱۰*۱۰ متردرنزدیکی ساحل رودخانه زاینده رودقراردارد.این بناتنهادارای یک شبستان است که به شیوه طاق وچشمه بروی چهارستون چهارگوش آجری ساخته شده است.مصالح بکاررفته دراین شبستان سنگ درپی وآجروخشت دربدنه ومتن بناوملاط گل وگچ میباشد.تاریخ دقیق ساخت این بنابدرستی روشن نیست لیکن باتوجه به فرم شبستان وبویژه استفاده ازستونهای چهارگوش اجری که بامساجدبارده وسورشجان قابل مقایسه این بنادراواخردوره قاجاریه ساخته شده است .
انتهای پیام/1020ج