دو واژه کلیدی شعار محوری دولت یازدهم یعنی اعتدال و امید، در مقام و جایگاه "هدف" قرار نگرفته اند بلکه به عنوان دو ابزار و وسیله برای رسیدن به هدف طرح شده اند

انقلاب اسلامی عمر چندان طولانی ندارد و لیکن در این چند دهه محدود، حوادث بسیار مهم به خود دیده است. مانند: کودتاها، جنگ تحمیلی و . . . که البته هر کدام از آنها در جای خود بسیار حائز اهمیت و قابل توجه و تحلیل است. در این نوشته کوتاه به یکی از آن مسائل مهم که در جای خود مساله ساز هم هست، پرداخته شده و آن عبارت از این موضوع است که روی کار آمدن دولت ها معمولا با یک شعار محوری، که در واقع به عنوان گفتمان آن دولت محسوب می شود، همراه است. اثر و آثار این گفتمان ها در عملکردو رویکرد دولت ها نقش اساسی و بسیاری را داشته و همواره قابل استناد می باشد که در سطور آتی به طور گذرا به انواع گفتمان های دولت های قبلی اشاره می شود تا نگاهی از سر تامل به شعار دولت یازدهم انداخته شود.

پر واضح است که در کنار همه سخنان، توضیح و تفسیرها همه مجریان مناصب خرد و کلان دولت، بهترین مفسران عملی و عوامل اصلی در تحقق و یا عدم تحقق شعار دولت در آینده بسیار نزدیک خواهند بود.

۱. گفتمان هشت ساله دفاع و مقاومت:

وقتی خاک کشور ایران و انقلاب نوپای اسلامی مورد تجاوز دشمن واقع شد، ضرورت ایجاب کرد تا از جای جای آن دفاع و از انقلاب تازه پیروز شده در برابر هجوم همه جانبه متجاوزین پاسداری شود. امروز بعد از سپری شدن سالها از آن زمان، همه ما و حتی همه مردمان دنیا، گفتمان دفاع و مقاومت ملت ایران را حق مردم و گفتمان پیروز دانسته و همواره بدان افتخار و مباهات می کنند تا جایی که یکی از مسیرهای صدور مفاهیم و ارزش های انقلاب اسلامی مانند استکبار ستیزی، حکومت دینی، حاکمیت مردم و ... از طریق همین صدور مقاومت و دفاع هشت ساله بوده است.

۲. گفتمان هشت ساله سازندگی:

بعد از اتمام دوره دفاع و جنگ تحمیلی، شاید بهترین مشی و منطقی ترین سبک کشورداری برای جبران مشکلات حاصل از جنگ سه هزار روزه، همین مشی و روش سازندگی بود که در مدت هشت سال با فراز و فرود های خود در کشور حاکمیت پیدا کرد.

۳. گفتمان هشت ساله اصلاحات:

این نوع حاکمیت که در جهت تغییر وضع موجود(سازندگی) بوجود آمده گفتمانی بود که دیگر به دنبال ساختن سد های آبگیری، ساخت کارخانجات، جاده و . . . نبود بلکه نیاز عمده جامعه را در توسعه سیاسی مردم می دانست و لذا طرح مقولاتی مانند جامعه مدنی، توسعه سیاسی و . . . در این مسیر طراحی شدند. دوره اصلاحات به دنبال شناسایی سدهای سیاسی و احداث جاده های منتهی به جامعه باز سیاسی بود که این هشت سال نیز با اوج خود در سال ۷۶ طلوع و در سال ۱۳۸۴ تقریبا به افول گرایید.

۴. گفتمان اصول گرایی معطوف به عدالت خواهی:

این گفتمان در سال ۸۴ با ایجاد موج تغییر وضع موجود و عبور از اصلاح طلبی برای رسیدن به وضع مطلوب(عدالت) آغاز شد. این شعارمحوری دولت نهم و دهم در بند طرح این اندیشه بود که توسعه سیاسی، اقتصادی و . . . بدون حضور عنصر عدالت، توسعه مطلوب و هماهنگ با انقلاب اسلامی نیست. اسلام و انقلاب اسلامی بدون عدالت به کالبد بدون روح شباهت دارد، لذا نقطه عزیمت همه سیاست های دولت بر محور تحقق عدالت رقم زده شد.

۵. گفتمان اعتدال و امید:

اعتدال و امید، شعار محوری دولت یازدهم عنوان شده و دولتی که در انتخابات ۲۴ خرداد ماه سال ۹۲ پیروز انتخابات ریاست جمهوری شد. آنچه واضح است دو واژه کلیدی شعار محوری دولت یازدهم یعنی اعتدال و امید، در مقام و جایگاه "هدف" قرار نگرفته اند بلکه به عنوان دو ابزار و وسیله برای رسیدن به هدف طرح شده اند. اگر این امر گفته شده درست باشد، می توان ادعا کرد که دولت یازدهم نیز مانند همه اصحاب انقلاب، در مورد هدف که همانا تحقق آرمان های امام راحل، قانون اساسی و در یک کلام خواسته های مردم در به وجود آوردن انقلاب اسلامی است، مشترک و همراه می باشد و لیکن ابزار و سازکار مورد نیاز فعلی و متناسب این زمان را عبارت از ایجاد امید و نشاط در قلب و جان مردم و اتخاذ منش اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط در دو مرحله نظر و اجرا می داند.

آنچه که از منطق و فتوای طراح گفتمان اعتدال و امید (حجت الاسلام دکتر حسن روحانی) قابل استنباط می تواند باشداین است که این گفتمان، گفتمانی در طول شعار های محوری دولت های پیشین نیست بلکه با یک گونه مسامحه می توان گفت که در عرض همه آنها و به عبارتی صفت مکمل آنها محسوب می شود.

یعنی اگر بپذیریم که اصول گرایی در هدف و روش از گفتمان اصلاح طلبی فاصله زیادی دارد اما نمی توان این بعد و فاصله را در شعار دولت اعتدال حس کرد، مگر اینکه چنین ادعایی به عمل آید که البته تا کنون این ادعا بیان نشده است.

با توجه به سخن بالا و سایر قرائن موجود، دولت یازدهم را نمی توان پایان دولت اصولگرا به حساب آورد در عین اینکه استمرار کامل آن را نیز نمی توان ادعا کرد، چرا که از هم اکنون و به وضوح پا گرفتن دولت سازندگی و اصلاح طلبی را نیز تا اندازه ای می توان احساس کرد.

حال با این وضع تحلیل – اگر درست باشد – آیا می توان دولت یازدهم را صاحب یک گفتمان دانست؟ و یا اینکه رئیس محترم دولت یازدهم به دنبال بهره گیری از مزایای دولت های قبل از خود و حذف معایب آنها در دولت خود است؟ چه راست و چه چپ و حتی چه مستقل؟ بدون هیچ گونه جانب داری؟ و اینکه آیا از همین چند روز محدود که از طرح و روی کار آمدن شعار اعتدال و امید می گذرد، آیا می توان این گفتمان را به عنوان روش پالایش دولت های قبل و آرایش تیمی نوین در جمهوری اسلامی ایران دانست؟

من در پاسخ به این سوال اساسی که اصولا و منطقا تشکیل چنین دولتی و اختیار کردن چنین سبکی آیا امکان پذیر است یا نه؟ اینها مسائلی است که باید منتظر ماند و صحبت ها را شنید و خصوصا عملکرد دولت در عرصه ها و حوزه های مختلف را شاهد شد. آن وقت است که شعار دولت را می توان ارزیابی کرد. اما پرسش های مقدر در شعار دولت یازدهم :

- آیا مطرح شدن یک سبک و شیوه جدید در دولت و ملت داری به معنای خسته شدن مردم از گفتمان قبلی و به پایان آمدن عمر آن است؟

- آیا می توان مطرح شدن گفتمان جدید را به معنای توسعه ظرفیت های پایان ناپذیر انقلاب اسلامی تفسیر و تعبیر کرد؟

- کدام یک از این گفتمان های تجربه شده در جمهوری اسلامی ایران به آرمان های انقلاب اسلامی قرب و بعد بیشتر دارد؟

- آیا همه این گفتمان ها بعدی از ابعاد متنوع انقلاب اسلامی است که در یک دوره خاصی یکی از آنها موضوعیت یافته و برجسته می شود (به جهت شرایط و اقتضائات ویژه کشوری) و یا قضیه به گونه ای دیگر است؟

- با توجه به نکات فوق و سایر نکات دیگر، به جهت اهمیت و داشتن نقش سازنده در ترسیم آینده کشور، مسنلزم فرصت دیگر و مطالعه مبسوط تر است که امید می رود علاقمندان به نظام اسلامی بدان اهتمام و عنایت خاصی داشته باشند.

- آیا اتخاذ روش و منش اعتدال در امر حکومت روش ممکن و مقدوری است؟

- آیا پیدا کردن راه میانه در هر امری به سهولت و سادگی امکان پذیر است؟

- آیا اعتدال صفت عدالت می تواند باشد؟

شاید این چند پرسش و سایر سوالات دیگر و کوشش برای مواجهه اصولی در ارائه ی جواب های قانع کننده باعث روشنایی هرچه بیشتر زوایای مختلف این موج جدید در کشور شود.
نویسنده: دکتر میکائیل جمال پور