از زمان دمیده شدن روح آزادی خواهی و استقلال طلبی بر مرزوبوم ایران اسلامی وپیروزی انقلاب اسلامی یک اجماع جهانی برای از پا درآوردن این نظام نوپای بی بدیل ایجاد شد که در عرصه ها و زمان های مختلف شکل و شمایل خود را تغییر داده است در ابتدا بیشتر تلاش ها استفاده از روش سخت افزاری مانند جنگ تحمیلی و... بود و زمانی هم تحت عنوان جنگ نرم از روش های تهاجم فرهنگی و نرم افزاری به مقابله بر خاسته است و در حال حاضر در ذیل همان مراحل به یک اقدام و اجماع اقتصادی روی آورده اند. البته تحریم ها از همان ابتدای شکل گیری انقلاب اسلامی بوده ولی در سال های اخیر به شکل ظالمانه تری به سمت یک اجماع بیشتر حرکت کرده است. پس باید بپذیریم که دشمنان قسم خورده انقلاب از هیچ تلاشی برای به زانو در آوردن نظام جمهوری اسلامی در یغ نکرده اند و آینده هم نخواهند کرد اگر این موضوع را قبول کردیم، باید متوجه شویم که امید به یاری استکبار "زهی خیال باطل است".
درهمین راستا امام خمینی(ره) صحنه را بسیار زیبا ترسیم کرده اند که: شما ديديد در اين جنگ تحميلى كه پيش آمد و محاصره اقتصادى ما شديم، خود ايرانيها خود ارتشيها اين قطعات را درست كردند. اگر قبل از اين بود، يكى از آن قطعات را نمى‏ توانستند درست كنند؛ از باب اينكه شخصيتشان را گم كرده بودند، مى‏ گفتند بايد متخصص بيايد» در ادامه ايشان از تحريم و محاصره اقتصادي به هديه ياد مي كنند و اعتقاد دارند كه اين تحريم ها و محاصره هاي اقتصادي باعث به كار افتادن و فعال و پويا شدن نيروها و فكرهاي راكد مي شود. تبديل تهديد محاصره و تحريم اقتصادي به فرصت خودباوري و خود كفايي و استقلال اقتصادي مهمترين دغدغه ايشان است.
البته ايشان يك بازه زماني ده الي پانزده ساله را براي از بين بردن وابستگي تعريف مي كنند كه تاريخ انقلاب اسلامي گواهي مي دهد كه بسياري از وابستگي هاي اقتصادي و نظامي ما در آن دوره و با دميدن روح خودباوري و عدم وابستگي در كالبد جوانان توسط امام خميني (ره) برطرف گرديد: "من اعتقادم است كه اگر ما در محاصره اقتصادى يك ده سال، پانزده سال واقع بشويم شخصيت خودمان را پيدا مى‏ كنيم؛ يعنى همه مغزهايى كه راكد بودند در آن وقت و نمى‏ توانستند فعاليت بكنند به فعاليت مى‏ افتند. اين طبيعى است كه اگر يك نفر آدم يك‏ جايى نشسته و همه چيز او را مى ‏آورند تقديمش مى‏ كنند اين فكرش به كار نمى ‏افتد، حتى كاسب هم نمى‏ تواند بشود! اگر يك آدمى بود كه اول صبح چايش را و نانش را بياورند، ظهر هم همين طورشب هم همين طور، هر احتياجى هم داشت، هر چيزى بود، برآورده كردند، اين نمى ‏تواند ديگر هيچ كارى بكند، يك مرد فلجى مى‏ شود. اينها مى‏ خواستند كه {در} اين مملكت يك موجودات فلج بار بياورند. تبليغات دامنه ‏دار و اعمال بسيار كوبنده بود كه به ما حالى كنند كه شماها نمى ‏توانيد! شماها نمى‏ آيد ازتان هيچ كارى. از آن طرف هم از آنجا هر چيزى بياورند و متخصصين از خارج وارد كنند، و هر چيزى كه احتياج دارند راجع به هر امرى از خارج بياورند. وقتى كه يك ملتى ديد كه خارج همه چيزش را دارد اداره مى‏ كند و ديگر احتياجى ندارد، اين به فكر نمى ‏افتد كه خودش احتياجش را رفع كند.
امام خمینی(ره) درادامه یکی از سخنرانی هایشان که در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۵۹ و در جمع کفیل وزارت نفت و معاونان و مدیران شركت ملى نفت و گاز و صنايع پتروشيمى و شركتهاى وابسته ایراد نمودند می فرمایند:
"اين محاصره اقتصادى را كه خيلى از آن مى‏ ترسند، من يك هديه ‏اى مى‏ دانم براى كشور خودمان، براى اينكه محاصره اقتصادى معنايش اين است كه ما يَحْتاج ما را به ما نمى‏ دهند. وقتى كه ما يحتاج را به ما ندادند، خودمان مى‏رويم دنبالش. ممكن است يك ده سالى زحمت بكشيم، ده سالى گرفتارى داشته باشيم، اما نتيجه آخرش اين است كه بعد از ده سال خودمان هستيم؛ ديگر احتياج به اينكه دست دراز كنيم طرف اين مؤسسه يا آن مؤسسه يا آن كشور و اين كشور نيستيم. اشكال مطلب همين است كه در رژيم سابق جورى عمل كرده بودند و جورى ما را و جوانهاى ما را تربيت كرده بودند كه خودشان را تهى مى‏ ديدند از همه چيز، و مى‏ گفتند مصرف كنيم ما. و اين را يك چيزى مى‏ دانستند! و حتى تعبير بعضى‏ ها اين بود كه خوب، چه عيب دارد، ديگران نوكر ما هستند براى ما مى‏ آورند، ما هم مصرف مى‏ كنيم! غافل از اينكه خير، ارباب شما هستند! و همه چيزهاى شما را مى‏ برند به اين صورت كه مى‏ خواهيم به شما چيز بدهيم"(1)
با این مقدمه در این یادداشت می خواهیم با این دید وارد موضوع تحریم ها بشویم که تحریم ها شاید در مدت کوتاه بتوانند به ما ضربه ای اقتصادی وارد کنند، اما با مدیریت صحیح در دراز مدت نه تنها به ضرر ما بلکه به نفع ما تمام خواهند شد. که لازم است تیم مذاکره کننده هسته ای دولت یازدهم درآنچه درتوافق ژنو وتوافق نهایی پیگیری می نمایند به برخی نکات کلیدی توجه ویژه و خاصی داشته باشند.
۱-تحریم ها موضوع جدیدی نیستند و در ادامه دشمنی های گذشته اعمال شده اند و آینده نیز در صورت پذیرفتن کار آمدی آنها، توسط دشمنان ادامه خواهند داشت.
۲-انرژی هسته ای یک بهانه است در صورت کوتاه آمدن از مواضع بر حق روی یک موضوع دیگری اجماع خواهند کرد.
۳-تحریم ها بخش جزیی از مشکلات اقتصادی را ایجاد می کنند، بلکه عمده مشکلات اقتصادی قبلی وفعلی بستگی بسیار زیادی به سوء مدیریت های اقتصادی است که باتدبیرهای مناسب اقتصادی قابل رفع هستند.
۴-اقتصاد تک محصولی و وابستگی به نفت یک تهدید بزرگ نه تنها برای حال بلکه برای نسل های آینده است چرا که این ماده ای که قرار است به عنوان طلای سیاه به خدمت نسل های مختلف در آیند تبدیل به "بلای سیاه" بر سر کشور های حاشیه خلیج فارس مخصوصاً عربستان شده است. و در صورتی که این وابستگی در کشور ها کم نشود تبدیل به یک ابزاری علیه دارندگان آن خواهد شد ولی اگر قرارست تبدیل و تولید را رونق بخشد به یک فرصت بزرگ مبدل می شود. لذا از آنجا که مدیران ما اکثرا" راحت ترین مسیر که همان صادرات نفت خام است را ترجیح داده اند تحریم ها که بزرگترین آن ها همان تحریم نفتی است در درازمدت مدیران را مجبور به خروج حتمی از وابستگی تام به نفت می نماید و این به قول امام(ره)یکی از همان هدیه هایی است که به نفع ما خواهد بود. چرا که فرض باید کرد به جای تمام شدن نفت در چند سال آینده همین الان نفت تمام شده است پس فکر، ایده و مدیریت صحیحی که می تواند اثر گزار باشد چند دهه جلوتر به کارخواهد افتاد و همین الان راه چاره چند دهه آینده را خواهیم اندیشید.
پس از اثر گزاری تحریم ها در کوتاه مدت نباید ترسید و منافع کوتاه مدت را نباید به منافع دراز مدت -که نسل های آینده بایدبهره ببرند- ترجیح داده شود.
۵-باید پذیرفت که اعمال تحریم ها که به قول آقای اوباما بی سابقه ترین تحریم ها را علیه ایران اعمال کرده اند یک سقفی دارد و یک موضوع دو طرفه است و همان طور که به ما می تواند ضربه بزند به طرف اعمال کننده بیشتر ضربه می زند پس اعمال کننده تحریم در یک جایی خودش مجبور به رفع تحریم خواهد شد.
۶-مقاومت در تمام زمینه ها در طول انقلاب شیرینی های خودش را در پی داشته پس مقاومت ومدیریت صحیح تحریم ها نیز شیرینی هایی آینده را در پی دارد.
درمجموع باید گفت بجای نگاه مقطعی به فشارهای حاصل از تحریم هابهتر است بانگاهی به عقب ونظاره نتایج حاصل از مقاومت دربرابر زیاده خواهی ها، به این موضوع باورعمیق داشته باشیم که نباید منافع کوتاه مدت را فدای نتایج شیرین بلند مدت نماییم بلکه می توان با مدیریت صحیح منابع اقتصادی داخلی ودرکنار آن مدیریت صحیح تحریم ها برهجمه های اقتصادی فایق آمد، بدون این که هیچ گونه امتیاز ویا دستاوردی را از دست داده باشیم یا سد راه پیشرفت ورشدفکری وهمه جانبه نخبگان شویم بلکه کمافی السابق با اعتقاد وباور به اندیشمندان ونخبگان عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و...داخلی، حال وآینده درخشانی را رقم زنیم.
زین العابدین سیفی-کارشناس ارشد علوم سیاسی
منبع:
1- صحیفه امام ج ۱۴ صص ۱۱۳-۱۱۸