حفاظت و بهره‌برداری اصولی از جنگل ها وظیفه همگانی به شمار می‌رود و هرگونه آسیب به آن و سهل‌انگاری در محافظت از آن برای نسل‌های آینده مشکل‌ساز خواهد بود.

به گزارش جهانبین نیوز؛ تمامی موهبت‌های زمینی به گونه‌ای با هم در تعامل و تعادل هستند که به محض آسیب رسیدن به یکی از آنان، مابقی نیز تحت تأثیر قرار خواهند گرفت.

در این میان رابطه آب و خاک و گیاه، اساسی‌ترین معادله پایداری طبیعت به شمار می‌رود به‌گونه‌ای که آسیب رساندن به هر کدام علاوه‌بر ایجاد اختلال در طبیعت، زندگی همه موجودات زنده را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
 
جنگل‌ها کامل‌ترین، باارزش‌ترین و متنوع‌ترین پوشش گیاهی زمین را تشکیل می‌دهند، این عرصه‌ها در قرون متمادی زیستگاه جوامع انسانی بوده و انسان‌ها به فراخور نیاز از آن‌ها بهره برده‌اند، با افزایش روزافزون جمعیت، نیاز انسان‌ها به جنگل‌ها افزایش یافت.
 
از همین‌رو حفاظت و بهره‌برداری اصولی از این ثروت‌های ملی وظیفه همگانی به شمار می‌رود و هرگونه آسیب به آن و سهل‌انگاری در محافظت از آن برای نسل‌های آینده مشکل‌ساز خواهد بود.

تهدیدها و چالش‌های زیادی پیشِ روی جنگل‌ها است که به عزم ملی و اراده‌ای راسخ جهت برطرف ساختن این مشکلات و ارائه راهکارهای لازم، نیاز است تا بتوان از این گنجینه گران‌بها به درستی استفاده کرد.

چهارمحال و بختیاری با ۱۹ حوزه جنگلی، دو درصد از مساحت جنگل‌های کشور را به خود اختصاص داده و پراکنش این جنگل‌ها از شمال غربی استان در منطقه بازفت به‌صورت نواری به سمت جنوب غربی به طول 212 کیلومتر است.

گونه غالب جنگل‌های چهارمحال و بختیاری بلوط ایرانی است

علی حسین امینی رئیس اداره فنی جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری مساحت کل جنگل‌های استان را ۳۲۸ هزار هکتار عنوان کرد و افزود: سهم این جنگل‌ها از منابع ملی ۲.۳ درصد است و حدود ۹۶ درصد آن را جنگل‌های بلوط تشکیل داده است.

وی تصریح کرد: گونه غالب جنگل‌های چهارمحال و بختیاری بلوط ایرانی و گونه‌های همراه ازجمله بنه و انواع بادام‌ها، داغداغان، زالزالک، افرا کیکم و اُرس است، عمده جنگل‌ها در ناحیه غربی و به ترتیب سطح در شهرستان‌های لردگان، خانمیرزا، اردل، کوهرنگ، کیار و قسمتی در منطقه بروجن وجود دارد.

چرای مفرط دام در جنگل‌ها، مهم‌ترین چالش پیشِ روی مطرح است

امینی یادآور شد: توده‌های ارزشمند جنگلی از نظر ژنتیکی که در مناطقی از استان به‌صورت توده‌ای یافت می‌شوند و به وسیله قطع درختان یا چرای مفرط دام احتمال کاهش زادآوری آن‌ها وجود دارد به‌عنوان ذخیره‌گاه جنگلی اعلام می‌شود.

رئیس اداره فنی جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه ۹ ذخیره‌گاه جنگلی قدیمی به مساحت ۸۴۹ هکتار و ۱۰ ذخیره‌گاه جدید به مساحت یک‌هزار و ۵۲۰ هکتار اضافه شده است بیان داشت: چرای مفرط دام در جنگل‌ها به‌عنوان مهم‌ترین چالش پیشِ روی مطرح است.

وی بروز آفات و بیماری‌ها ازجمله جوانه‌خوار بلوط، ریشه زالزالک و زنگ بنه و همچنین مشکلات اقلیمی ازجمله کاهش بارندگی، افزایش دما، و تغییر رژیم بارش از برف به باران که منجربه کاهش رطوبت در دسترس گیاه و درنهایت خشکیدگی گونه‌های جنگلی می‌شود را از دیگر چالش‌های طبیعی پیش‌ِ روی جنگل‌ها و قطع جنگل جهت مصارف زغال و هیزم توسط افراد سودجو و آتش‌سوزی ازجمله عوامل انسانی است که منجربه تخریب جنگل‌ها می‌شود عنوان داشت و اضافه کرد:  عدم توجه برنامه‌ریزان به حوزه‌های مربوط به محیط‌زیست و منابع طبیعی و ارزش اکولوژیکی آن، نادیده گرفته شدن پوشش جنگلی در طرح‌های عمرانی و توسعه و فقر معیشتی مردم، منجربه دست‌اندازی مردم به جنگل‌ها می‌شود.

امینی خاطرنشان کرد: خشکیدگی به صورت توده‌ای و تک‌پایه در حدود ۵۰ هزار هکتار دیده می‌شود و خشکیدگی به‌صورت زیاد در حدود ۷ هزار هکتار از این مناطق مشاهده شده است.

وی با اشاره به اینکه پوشش گیاهی جنگل‌ها از نظر شدت تراکم به پوشش خوب، پوشش متوسط و پوشش ضعیف تقسیم بندی می‌شوند افزود: حدود ۲۵۰ هکتار از جنگل‌ها با پوشش کمتر از ۳۰ درصد در طبقه پوشش کم قرار گرفته و نیاز به اصلاح، احیا و غنی‌سازی دارند.

رئیس اداره فنی جنگل‌داری و جنگل‌کاری منابع طبیعی و آبخیزداری ایجاد سامانه‌های آبگیر برای ذخیره آب باران بالادست درختان، غنی‌سازی جنگل‌ها، واردات علوفه، نهاده‌های دامی، چوب، الوار و زغال جهت کاهش قطع و مصرف درختان، آموزش جوامع محلی و گردشگران و جنگل‌کاری اقتصادی با گونه‌های مثمر به کمک مردم را از جمله راهکارهای برطرف ساختن چالش‌ها دانست.

حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی جوامع جنگل‌نشین راهکاری مؤثر در حفظ جنگل‌هاست

یعقوب ایرانمنش معاون بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری اظهار کرد: در کشت گونه‌های جنگلی به‌منظور احیاء و غنی‌سازی جنگل لازم است به دو نکته توجه داشت؛ نکته اول اینکه از گونه‎‌های بومی منطقه که بالاترین سازگاری را با رویشگاه مبدا دارند استفاده شود و دیگر اینکه در شرایط فعلی جنگل‌های استان، استفاده از گونه‌های پیشگام یا پیش‌آهنگ مانند انواع گونه‌های بادام وحشی ضرورت دارد.

وی افزود: مشکلات اقتصادی و وابستگی معیشتی روستاهای حاشیه جنگل به عرصه‌های منابع طبیعی، چرای دام در جنگل، زراعت زیراشکوب جنگل، بهره‌برداری ناپایدار از محصولات فرعی جنگل، عملیات‌های عمرانی ناسازگار با طبیعت، تداوم خشکسالی‌ها و طغیان آفات و بیماری‌ها از مهمترین عوامل تهدید جنگل‌های استان است.

ایرانمنش در خصوص چالش‌های پیش‌روی عرصه‌های جنگلی بیان کرد: پدیده زوال و خشکیدگی بلوط، کاهش کمی و کیفی جنگل‌های استان، فقدان تجدید حیات و زادآوری، فرسایش شدید خاک، کاهش تنوع زیستی، خالص‌شدن تیپ‌های جنگلی و تبدیل شدن فرم پرورشی جنگل‌های بلوط از دانه زاد به شاخه زاد از مهمترین چالش‌های عرصه‌های جنگلی است.

 معاون بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری اضافه کرد: حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی جوامع جنگل‌نشین، اقصادی کردن جنگل با کشت گیاهان دارویی بومی منطقه و افزایش ارزش افزوده محصولات فرعی جنگل، استفاده از رویکرد زیست بومی در مدیریت جنگل و مشارکت جوامع محلی در مدیریت جنگل، محافظت اصولی و کامل از عرصه‌های جنگلی، جلوگیری از ورود دام مازاد در جنگل به ویژه جلوگیری از ورود گردشگران و دام در مناطقی که در حال زادآوری و تجدیدحیات است، احیا مناطق جنگلی تخریب یافته و نگهداری از جنگل‌کاری‌های انجام شده، استفاده از ظرفیت گونه‌های بومی هر منطقه و توجه به مبدا جغرافیایی بذر و نهال ازجمله راهکارهای برطرف ساختن چالش‌های پیشِ روی جنگل‌ها است.

جنگل‌ها گنجینه‌های ارزشمندی که با بی‌تدبیری و بهره‌برداری غلط و غیراصولی تخریب و نابود می‌شوند

یک کارشناس آبخیزداری در چهارمحال و بختیاری اظهار کرد: جنگل به‌عنوان ارزشمندترین نوع پوشش گیاهی دارای نقش بسیار مؤثر در تعادل طبیعت است، به این صورت که آن را ریه‌های زمین دانسته‌اند، هوای سالم و مطبوع را برای زمین فراهم می‌سازد و خاک و آب را نیز پایدار می‌نماید.

وی تصریح کرد: در واقع در مناطق جنگلی، بارش‌ها به‌طور اعجاب‌انگیزی به لایه‌های درونی زمین و نهایتاً منابع آبی پایدار منتهی می‌شوند و حتی اگر در زیر چتر درختان رواناب تولید شود، آب سالم و فاقد هرگونه رسوبی جریان خواهد یافت که کاملاً با شرایط طبیعت هماهنگ است.

این کارشناس آبخیزداری در چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: متاسفانه در برخی مناطق این گنجینه‌های ارزشمند مورد بی‌مهری واقع شده و با بی‌تدبیری و بهره‌برداری غلط و غیراصولی منجربه تخریب شده که می‌بایست نسبت به احیا و فراهم نمودن شرایط بازگشت اقدامات موثری صورت پذیرد.

وی ادامه داد: در همین راستا می‌توان برنامه‌هایی را متناسب با شرایط رویشگاهی و زمانی تنظیم نمود که درواقع به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شود.

این کارشناس آبخیزداری اضافه کرد: برنامه‌های کوتاه‌مدت شامل تمامی اقدامات آبخیزداری است که می‌توان ضمن کنترل رواناب شرایط رطوبتی و حفاظتی خاک را به‌منظور احیای پوشش گیاهی خصوصا جنگل‌ها فراهم سازد به همین منظور چنانچه عرصه قابلیت ورود ماشین‌آلات را داشته باشد اقامات کانیکی در آبراهه‌ها و دامنه‌ها قابل اجرا می‌باشد این‌گونه اقدامات شامل بندهای خاکی، سنگی ملاتی، سیستم‌های پخش سیلاب و... هستند که سطح وسیعی را می‌تواند در بر بگیرد.

وی افزود: در غیر این صورت می‌توان با مشارکت بهره‌برداران و با ابتدایی‌ترین امکانات و مصالح موجود این کار را به انجام رسانید. 

کارشناس آبخیزداری در چهارمحال و بختیاری افزود: از مهم‌ترین اقداماتی که در این زمره قرار می‌گیرد می‌توان به بندهای خشکه‌چین، چپری، چاله‌های هلالی، کنتور فارو و تمامی اقداماتی که منجربه استحصال آب باران می‌شود اشاره کرد.

وی با بیان اینکه این‌گونه اقدامات علاوه‌بر متعادل کردن شرایط تخریبی حاکم، زمینه را برای جنگل‌کاری با بذر یا نهال فراهم می‌سازد گفت: با توجه به اینکه آگاهی‌بخشی به بهره‌برداران مهم‌ترین عامل در پایداری منابع جنگلی به‌شمار می‌رود راهکارهای احیا و حفاظت خاک در عرصه‌های جنگلی نیز باید با مشارکت آنان صورت گیرد چراکه بهره‌برداری پایدار و اصولی ضامن حفاظت از منابع آب و خاک و گیاه است.
 
به گزارش جهانبین نیوز؛ نادیده گرفتن جنگل‌ها می‌تواند عواقب بسیاری را برای خود انسان‌ها به دنبال داشته باشد و فرسایش خاک، ایجاد رواناب، وقوع سیل و... ازجمله مواردی هستند که با نابودی جنگل با آن مواجه خواهیم شد.
 
مسئولان امر می‌توانند با آموزش مردم و جوامع محلی و بهره‌گیری از کمک آن‌ها در حفظ و حراست از این گنیجینه‌های خدادادی گام بردارند، همان‌گونه که اخیرا این اقدام از سوی منابع طبیعی و آبخیزداری صورت گرفته است.

انتهای پیام/۱۰۲۶ج