انقلاب اسلامي ايران، برخاسته از جهان‌بيني و ارزشهاي اسلامي بود و اين نکته نيازي به اثبات ندارد. همه کساني که به تحليل و نظريه‌پردازي درباره انقلاب اسلامي ايران پرداخته‌اند، بر اين نکته تاکيد ورزيده‌اند. ماهيت "اسلامي" انقلاب 57 ايران، بدين معناست که اهداف و آرمانهاي انقلاب، عيناً همان است که در اسلام، به عنوان اهداف اساسي حيات انسان مطرح شده است. دليل و علت تاکيد امام خميني (ره) بر جمهوري اسلامي، بدون يک کلمه زياد و کم، به عنوان نوع رژيم پس از انقلاب، در همين مطلب نهفته است، که از ديدگاه امام (ره) ملت ايران با انقلاب اسلامي هدفي جز استقرار اهداف و ارزشهايي که از نظر اسلام معتبر است، نداشتند و اين نظام، اهداف و آرمانها و ارزشها و روشهاي خود را، از اسلام ناب محمدي (ص) اخذ کرده است. اصل سوم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، در مورد وظايف اساسي دولت جمهوري اسلامي ايران، يعني مجموعه نظام حکومتي، مي‌تواند فهرستي از اهداف نظام را پيش روي ما قرار دهد. متن اين اصل چنين است: "دولت جمهوري اسلامي ايران موظف است براي نيل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را براي امور زير به‌کار برد: 1- ايجاد محيط مساعد براي رشد فضايل اخلاقي بر اساس ايمان و تقوي و مبارزه با کليه مظاهر فساد و تباهي.‏ ‏2- بالا بردن سطح آگاهيهاي عمومي در همه زمينه‌ها با استفاده صحيح از مطبوعات و رسانه‌هاي گروهي و وسايل ديگر.‏ ‏3- آموزش و پرورش و تربيت بدني رايگان براي همه در تمام سطوح و تسهيل و تعميم آموزش عالي.‏ ‏4- تقويت روح بررسي و تتبع و ابتکار در تمام زمينه‌هاي علمي، فني، فرهنگي و اسلامي از طريق تاسيس مراکز تحقيق و تشويق محققان. ‏ ‏5- طرد کامل استعمار و جلوگيري از نفوذ اجانب.‏ ‏6- محو هر گونه استبداد و خودکامگي و انحصارطلبي.‏ ‏7- تامين آزادي‌هاي سياسي و اجتماعي در حدود قانون.‏ ‏8- مشارکت عامه مردم در تعيين سرنوشت سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي خويش.‏ ‏9- رفع تبعيضات ناروا و ايجاد امکانات عادلانه براي همه، در تمام زمينه‌هاي مادي و معنوي.‏ ‏10- ايجاد نظام اداري صحيح و حذف تشکيلات غير ضرور.‏ ‏11- تقويت کامل بنيه‌ دفاع ملي از طريق آموزش نظامي عمومي براي حفظ استقلال و تماميت ارضي و نظام اسلامي کشور.‏ ‏12- پي‌ريزي اقتصاد صحيح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامي جهت ايجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محروميت در زمينه‌هاي تغذيه و مسکن و کار و بهداشت و تعميم بيمه.‏ ‏13- تامين خودکفايي در علوم و فنون، صنعت و کشاورزي و امور نظامي و مانند اينها.‏ ‏14- تامين حقوق همه جانبه افراد از زن و مرد و ايجاد امنيت قضائي عادلانه براي همه و تساوي عموم در برابر قانون.‏ ‏15- توسعه و تحکيم برادري اسلامي و تعاون عمومي بين همه مردم.‏ ‏ 16- تنظيم سياست خارجي کشور بر اساس معيارهاي اسلام، تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمايت بي دريغ از مستضعفان جهان".‏ اين اصل در حقيقت حاوي اهداف خرد و کلاني است که از انقلاب اسلامي و استقرار نظام جمهوري اسلامي، مورد نظر بوده است، ولي بديهي است که در بين اهداف، برخي مقدمه و زمينه براي بعضي ديگر است. مثلاً بند دهم اين اصل، که بر "ايجاد نظام اداري صحيح" تاکيد دارد، مقدمه‌اي است براي تحقق ساير بندها، و يا بند هشتم- که ضرورت مشارکت مردم را در سرنوشت اجتماعي خود مطرح مي‌نمايد- لازمه مردمي بودن نظام و شرط لاينفک تحقق ساير بندها است. ولي آيا مي‌توان بند اول اين اصل را نيز به عنوان يک امر مقدمه‌اي به شمار آورد؟ يا رشد فضايل اخلاقي و تحقق ارزشهاي الهي، يک هدف عالي و اصيل به شمار مي‌رود؟ نگاهي به ديدگاه اسلام، درباره انسان و جامعه، مي‌تواند اين نکته را روشن سازد که هدف نهايي از همه اين اقدامات و تلاشها، زمينه‌سازي و فراهم کردن بستر لازم براي نيل انسان به کمال حقيقي است، که اساساً هدف خلقت انسان بوده است، يعني همان عبادت و تقوي. از آنجا که جامعه انساني بدون برخورداري از لوازم و زمينه‌هاي مناسب، رشد معنوي هم نمي‌تواند پيدا کند، بنابراين نظام سياسي و اقتصادي و اجتماعي مناسب، مقدمه تعالي معنوي و کمال حقيقي انسان است. در مباحث مربوط به نبوت، به عنوان يکي از اصول اعتقادي اسلام، و ضرورت انبياء، اين بحث مطرح مي‌شود که غايت بعثت انبياي الهي، تزکيه انسان و ارائه نظري و عملي راه تکامل است: "انسان اگر به همين حد طبيعت بود و بيشتر از اين چيزي نبود، ديگر احتياج به اينکه يک چيزي از عالم غيب براي انسان فرستاده بشود تا انسان را تربيت بکند... نبود... خداي تبارک و تعالي که خالق همه چيز است، اين روابط را مي‌داند. از اين جهت به وحي الهي براي يک عده‌اي از اشخاصي که کمال پيدا کرده‌اند و کمالات معنويه را دنبالش کردند و فهميدند، روابطي حاصل مي‌شود مابين انسان و عالم وحي. به او وحي مي‌شود و براي تربيت آن ورق دوم انسان بعث مي‌شوند، مي‌آيند در بين مردم و مردم را تربيت مي‌کنند"(صحيفه نور، ج2، ص227). ‏ بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت که مهمترين و برترين آرمان انقلاب اسلامي ايران، گسترش و تعميق ارزشها بوده است و اساساً بدون چنين غايتي، نمي‌توان ماهيت انقلاب را اسلامي دانست. ساحا اصفهانی