به گزارش جهانبین نیوز ؛ رفتارهای پرخطر رفتارهایی هستند که سلامت و بهزیستی نوجوانان و جوانان را در معرض خطر قرار می‌دهند.

جوانان به‌ویژه در دوران دانشجویی، به دلیل مشارکت بیشتر در گروه هم‌سالان و قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی متنوع‌تر و نیز مسئولیت‌های تحصیلی، اجتماعی و اقتصادی بیشتری که از آن‌ها انتظار می‌رود، می‌توانند بیشتر مستعد ارتکاب رفتارهای پرخطر باشند؛ چراکه گرایش به رفتارهای پرخطر درواقع نوعی گریز از مواجهه مؤثر با موقعیت‌های تنش‌زا است که موارد سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر، پرخاشگری اجتماعی و زدوخورد با دیگران، آسیب رساندن به خود، روابط نامشروع جنسی و ... را شامل می‌شود.

شیوع رفتارهای پرخطر در جوامع، یکی از موارد جدی تهدیدکننده‌ی سلامت است که در سال‌های اخیر با توجه به تغییرات سریع اجتماعی از سوی سازمان‌های بهداشتی، مجریان، قانون و سیاست‌گذاران اجتماعی موردتوجه قرارگرفته است.

پیش‌بینی‌ شده است که تا سال 2030 میلادی تنها میزان مرگ‌ومیر ناشی از مصرف دخانیات به 10 میلیون نفر در سال برسد.

اگر پیامد جسمی، روانی و اجتماعی سایر رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد، خشونت و رفتارهای پرخطر جنسی نیز به‌حساب آورده شود، آسیب‌های وارده چند برابر می‌شود.

مطالعات مختلف در دهه‌های اخیر نشان دادند که رفتارهای پرخطر در دوران نوجوانی و جوانی بسیار رایج و پرتکرار هستند و بسیاری از این رفتارهای پرخطر باعث به وجود آمدن هزینه‌های زیادی ازجمله بیماری، جرم، عدم پیشرفت تحصیلی و هزینه‌های سازمانی می‌گردد .

بنابراین بررسی علل و عوامل اثرگذار در بروز رفتارهای پرخطر ضروری به نظر می‌رسد. در مطالعه‌ای میزان شیوع رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان مانند مصرف قلیان با بیش‌ترین شیوع (2/59 درصد) و تجربه مصرف سیگار (7/32 درصد)، تجربه مصرف مواد مخدر (3/7 درصد)؛ مصرف الکل (7/16 درصد)؛ رانندگی خطرناک و خشونت را (7/23 درصد) گزارش شده است .

یکی از عواملی که می‌تواند در پیشگیری یا کاهش بروز رفتارهای پرخطر اهمیت و نقش بسزایی داشته باشد، هوش اخلاقی است. می توان هوش اخلاقی را ظرفیت و توانایی درک درست از نادرست، داشتن اعتقادات اخلاقی قوی و عمل به آن‌ها و همچنین رفتار در جهت صحیح تعریف کرده است هوش اخلاقی به‌مثابه یک راهنما برای افراد عمل می‌کند و انسان‌ها را در اعمال هوشمندانه و بهینه یاری می‌رساند.    
           
هوش اخلاقی را اعتقاد عمیق و ارزش‌هایی است که قادر است تمامی افکار و رفتارهای فرد را هدایت کند.هوش اخلاقی شامل چهار اصل، درستکاری؛ مسئولیت‌پذیری؛ بخشش و دلسوزی است: اصل درستکاری به معنای ایجاد هماهنگی بین اعتقادات و اعمال افراد است. در حقیقت انجام چیزی که درست است و گفتن حرف درست در تمام زمان‌ها است؛ اصل مسئولیت‌پذیری به معنای پذیرش اعمال و پیامدهای آن و همچنین اشتباهات و شکست‌هاست؛ اصل بخشش شامل آگاهی از عیوب و اشتباهات و همچنین، بخشیدن خود و دیگران است؛ اصل دلسوزی به معنای توجه به دیگران می باشد.

باید توجه داشت افزایش در بنیان‌های اخلاقی و خودتنظیمی هیجانی سبب کاهش بروز رفتارهای پرخطر در فرد می‌شود.

علاوه بر هوش اخلاقی، یکی دیگر از عواملی که می‌تواند با رفتارهای پرخطر دانشجویان رابطه داشته باشد، هوش اجتماعی است.

افراد در موقعیت‌های اجتماعی به خاطر تفاوت‌های فردی یکسان عمل نمی‌کنند و این تفاوت‌های فردی در ادبیات روان‌شناسی به هوش اجتماعی اشاره دارد برخی از روانشناسان هوش عاطفی را همتراز هوش اجتماعی معرفی می‌نماید.

هوش بین فردی یا هوش اجتماعی، مهارت عاطفی با حفظ ارتباط‌های نزدیک در دوستی‌ها، ازدواج یا ارتباط شغلی است؛ این مهارت در دوران کودکی جوانه می‌زند و در طول زندگی شکوفا می‌شود.     

هوش اجتماعی شامل سه مؤلفه است: پردازش اطلاعات اجتماعی که به توانایی فرد و پیش‌بینی رفتار و احساسات دیگران تأکید دارد.

آگاهی اجتماعی که توانایی فعالانه رفتار کردن مطابق با موقعیت، زمان و مکان را مورد اندازه‌گیری قرار می‌دهد و مهارت‌های اجتماعی که جنبه‌های رفتاری، مهارت‌های ارتباطی بنیادی، عمل کردن جسورانه و برقراری، نگهداری و شکستن رابطه را اندازه‌گیری می‌کند.

روابط اجتماعی از جانب دوستان، خانواده و سایر افراد منجر به کاهش فشار روانی در افراد می‌شود و در سلامت روانی ازجمله نظریه‌های مطرح در حوزه تأثیر رابطه اجتماعی در بروز رفتارهای بزهکارانه نوجوانان است آن‌ها تأثیرگذار است.

درنتیجه می‌توان اظهار کرد که افرادی که روابط اجتماعی سالم و درست با دیگران دارند کمتر در معرض رفتارهای پرخطر ازجمله خودکشی و مصرف مواد و ... قرار دارند.

پژوهشگران در پژوهش خود نشان دادند که هرقدر دختران هوش اجتماعی و هیجانی بالاتری داشته باشند رفتارهای پرخطر جنسی در آنان کاهش خواهد یافت و شبکه روابط اجتماعی مستقیم نوجوان با خویشاوندان، تأثیر منفی و معنادار و شبکه دوستان و همسایگان، تأثیر مثبت و معنادار بر رفتارهای پرخطر نوجوانان دارد. 

با توجه به اهمیت دوره جوانی، به خصوص دوران دانشجویی و موضوع سازگاری اجتماعی و احتمال بروز رفتارهای ضداجتماعی در آنان به دلیل آسیب‌دیدگی روحی و جسمی، بررسی عواملی که موجب بروز رفتارهای پرخطر در آنان می‌شود کاری مهم و ضروری است و می‌توان با توانمند کردن افراد در مقابل این آسیب‌ها درحرکت به‌سوی جامعه سالم گامی بزرگ برداشت.

همچنین رفتارهای پرخطر موضوعی اساسی در تعلیم و تربیت فراگیران، به‌خصوص دانشجویان است که آثار مخربی را در فرایندهای تحصیلی آن‌ها بر جای می‌گذارد، از سویی نقش بسیاری از عوامل تأثیرگذار بر آن، چندان واضح نبوده و مستلزم بررسی دقیق‌تر بوده تا روشنگر ابهامات موجود در این روابط باشند.

یادداشت از یاسر بیاتی

انتهای پیام/1020ج