بیماری خون‌ریزی دهنده در ماهی ها را بشناسیم/ مدیرکل دامپزشکی استان: چهارمحال و بختیاری پیشرو در کنترل بیماریVHS

به گزارش جهانبین نیوز، بیماری VHS، یک بیماری سپتی سمی هموراژیک ویروسی شدید می باشد که توسط یک نوع رابدوویروس ایجاد می شود و دارای مرگ و میر بالا و کاملاً مسری بوده و در بین دمای ۴-۱۴ C درجه، بیشترین تلفات بروز می کند .تمامی سنین ماهی به بیماری حساس است، ولی در انگشت قدها و بچه ماهیان یک ساله بیشتر بروز می کند . بیماری خون‌ریزی دهنده (VHS) یک بیماری فصلی است که شدیدترین اپیدمی آن در پاییز و زمستان زمانی که درجه آب پایین می آید، دیده می‌شود.

علایم بیماری :

قزل آلای رنگین کمان نسبت به این بیماری بسیار حساس است در حالی که قزل آلای قهوه ای نسبت به آن مقاومتر می باشد. ماهیان مبتلا عموماً ۲ تا ۵ سانتی متر طول دارند و مهمترین نشانة آن تلفات سنگین است که معمولاً با خونریزی در پوست همراه است.

ماهیان بسیار حساس به شدت تیره می شوند و به سرعت می میرند. آبشش این ماهیان رنگ پریده است و لکّه های خونریزی قرمزی را نشان می دهد. ممکن است در اطراف چشم نیز خونریزی هایی مشاهده شود. در کالبدگشایی معمولاً لخته های بزرگ خون در چربی های بدن، روی غدد تناسلی و درون ماهیچه ها دیده می شود. کبد بسیار رنگ پریده خاکستری و تا حدودی زرد رنگ می شود و کلیه نازک تر و به رنگ قرمز روشن درمی آید. پس از تلفات اولیه در یک همه گیری که نشان دهندة حالت حاد بیماری است،‌ بیماری به شکل مزمن درمی آید. در این حالت،‌ تلفات کاهش می یابد و ماهی پس از گذشت مدت طولانی تری می میرد.(Shuzo, Eguza, ۱۹۹۱- Wolf, K. ۱۹۸۸) و Ahne, W., and I. Thomsen. ۱۹۸۵)

در این شکل، ماهی کاملاً تیره به نظر می رسد و بیرون زدگی چشم ها را نشان می دهد. این ماهیان به واسطه خونریزی شدید داخلی بسیار کم خون هستندکه این حالت بویژه در آبشش ها و کبد به خوبی مشخص است. کیسه شنا و کلیه ممکن است بزرگ شده یا تمام محوطه شکمی از مایعات پُر شود در این ماهی ها حالت ادم به خوبی مشاهده می گردد.

با پایان گرفتن همه گیری، نشانه های عصبی در ماهیان مبتلا آغاز می شود (de Kinkelin, P., and J. Castric. ۱۹۸۲- Shuzo, Eguza, ۱۹۹۱) (فاز تأخیری). ماهیان مبتلا پیچ و تاب می خورند و حرکات معلق وار دارند. وجود خونریزی در سرتاسر اندام های داخلی آزادماهیان همیشه زنگ خطری برای امکان وجود بیماری VHS می باشد.

علائم عمده بصورت تیرگی، اگزوفتالمی (بیروزن زدگی چشم) دو طرفه و اتساع شکمی و حالت خونریزی در سطح باله ها و نیز چشم و آبشش ها وجود دارد و ماهیها دارای شنای چرخشی و نامتعادل به دور خودشان هستند .انتقال این بیماری بیشتر افقی است و انتقال عمودی بندرت اتفاق می افتد .

معمولاً لاروهایی که کیسه زرده آن حذف شده است (fry) در هنگام شروع تغذیه به این بیماری دچار می شوند .از جمله علائم اصلی این بیماری کاهش اشتها و قطع تغذیه در زمان شیوع بیماری است .انتقال بیماری بصورت عمودی و افقی می باشد .

علائم بالینی و ضایعات
بیماری به سه فرم حاد ، مزمن و عصبی ممکن است ظاهر شود .

فرم حاد
در این فرم ماهیان مبتلا بی اشتها شده و شنای غیر طبیعی دارند و تلفات بسیار شدید است ماهیان بیمار بی حال بوده و به کناره های استخر که جریان آب آرام و کمتر است ، می روند . در استخر های خاکی مبتلایان تمایل دارند به نواحی که رویش گیاهی دارند پناه بیاورند .

برخی ماهیان در نواحی خروجی یا گوشه های استخر آرام و بی تفاوت به محیط اطراف دیده می شوند . ماهیان بیمار به طور قابل توجهی تیره تر از حد طبیعی به نظر می رسند و ممکن است بیرون زدگی چشم ها ( یک طرفه یا دو طرفه ) در آن ها دیده شود و آب شش ها و گاهی روی سطح آن ها خون ریزی های نقطه ای دیده می شود .

خون ریزی وسیع در قاعده باله ها و کاسه چشم وجود دارد . در اندام های داخلی ممکن است خون ریزی های فراوانی مشاهده شود این خون ریزی ها در کبد ، کلیه ها ، کیسه شنا ، گناد ها و عضلات قابل مشاهده هستنئد . کبد رنگ پریده و حاوی لکه های خون ریزی ، کلیه ها و طحال نیز متورم و پر خون می شود .

فرم مزمن
در فرم مزمن بیماری ، درصد تلفات ماهیان کمتر است . ماهیان مبتلا بی حال ، کم اشتها و تیره رنگ می شوند بیرون زدگی چشم ، کم خونی شدید و خون ریزی از علائم عمده این بیماری می باشد .

فرم عصبی

در این فرم از بیماری علائم عصبی و تشنجی بیشتر از سایر علائم این بیماری مشاهده می شود . ماهی های مبتلا شنای غیر طبیعی دارند ، گاهی به دور خود می چرخند و یا بدون حرکت در گوشه ای از استخر می ایستند . از نظر آسیب شناسی همان طوری که از نام بیماری مشخص است ، VHS یک بیماری خون ریزی دهنده است.کلیه ها اندام هدف ویروس محسوب می شوند و آسیب بافت خون ساز کلیه ( کلیه قدامی ) بسیار شدید تر از ناحیه خلفی کلیه است .

در نوع تک گیر و انفرادی :

ـ خونریزی داخلی ـ خونریزی خارجی ـ آسیت ( آب آوردگی ناحیه ابدومن )
ـ اگزوفتالمی ( چشمهای برآمده ) ـ شنای نامنظم

در نوع جمعیتی :

ـ مرگ سریع
در بعضی از گونه ها امکان دارد بیماری بدون هیچگونه علایمی حادث گردد. این گونه ماهی ها می توانند منبع انتشار ویروس به دیگر ماهی ها و مناطق بوده و منابع آّبی و وسایل را آلوده نمایند.
علایم کلینیکی بیماری در ماهیان:
خونریزی ارگانهای داخلی
برآمدگی چشمها
جلوگیری از انتشار بیماری :

شیوع بیماری زمانی رخ می دهد که درجة حرارت آب در پایین ترین سطح خود قرار دارد ( C ْ ۱۴ تا C ْ۴ سانتی گراد) اعتقاد بر این است که استفاده از ماهیان دریایی آلوده به بیماری در جیره های غذایی تر و تازه و تخم چشم زده آلوده ، سبب انتقال بیماری می گردد، (Roberts, R. J. & C. J. Shepherd ۱۹۷۴) و این ماهیان نباید مورد استفاده قرار گیرند. گاهی اوقات وجود بیماری در بچه ماهیان انگشت قد در تابستان گزارش شده است،‌ ولی عفونت معمولاً در دمای بالاتر از ۸ درجه سانتی گراد حالت مخفی و نهفته دارد. در این حالت، وقتی دمای آب پایین بیفتد یا ماهیان تحت استرس ناشی از دستکاری قرار گیرند. بیماری دوباره همه گیر می شود.

کنترل، پیشگیری و درمان

ضد عفونی و قرنطینه

ویروس بیماری می تواند توسط ادرار ، مدفوع ماهی آلوده و همچنین مایع اسپرمی و تخمدانی انتشار یابد. منابع آبی و وسایل از قبیل چکمه ، سطل توری و ... که با این آّب آلوده شده ، می تواند آلودگی را به جمعیت ماهیان در مکان دیگر انتقال دهد. رعایت چند نکته در جهت بیمه شدن از انتشار ویروس به مکانهای دیگر الزامی است:

از ورود ماهیان بیمار و یا آبهای آلوده جلوگیری به عمل آید.
ماهیان از منابع قابل اطمینان خریداری شود.
ماهیان توسط متخصصین معتبر مورد بازرسی قرار گرفته باشد.
وسایل و ابزار آلات به صورت مشترک در مزارع مورد استفاده قرار نگیرد.
هر چه زودتر و در کوتاهترین زمان ممکن نسبت به خروج ماهیان مرده و بیمار اقدام شود.
وسایل و ماشین های حمل ماهی تمیز و ضدعفونی گردد.
این عمل شامل چکمه ها ، سطل ها ، توری ها و ... هم می شود.
از ضدعفونی کننده ها،ویتامینها و محرک های ایمنی جهت کمک به ماهی و کاهش میزان ویروس، استفاده شود.
پرندگان ماهی خوار ریسک پایینی در درگیری به بیماری داشته ، اما می توانند باعث انتقال آلودگی بین منابع آّبی گردند.
نقل و انتقال بین فارمهای فعال از قبیل : لوازم ، گامتها ، ظروف و ... می تواند حالت بالقوه ای در انتشار بیماری باشد.
مسایلی از قبیل غوطه ور نمودن پاها و شستن دستها پس از تماس با ماهی توسط کارگران در جهت کنترل آلودگی الزامیست.
وسایل می بایست برای هر قسمت مشخص و اختصاصی بوده و در صورت نیاز به جابجایی بین قسمتها می بایست تمیز و ضدعفونی گردند.
مزارع درگیر باید به شدت قرنطینه شده و ورود و خروج هرگونه بچه ماهی و ماهی زنده،ممنوع شود.

روش کنترل از ابتلا به VHS ممانعت از ورود آلودگی و تماس ماهیان حساس به ویروس می باشد . جهت تامین آب مراکز تکثیر و پرورش ماهیان سرد آبی ، باید از آب عاری از ویروس ( آب چشمه و چاه ) استفاده کرد و یا از ورود ماهیان وحشی به کار گاه جلوگیری نموده ، آب مورد استفاده در صورت امکان با اشعه UV ضد عفونی گردد . کاهش استرس های محیطی در کنترل بیماری می تواند موثر باشد . تخم ها را بایستی از مولدین غیر آلوده تهیه نمود برای اطمینان بیشتر می توان از ترکیبات ضد عفونی کننده ید دار استفاده کرد و تخم ها را ضد عفونی نمود . برای ضد عفونی استخر ها و کانال های سیمانی می توان از محلول فرمالین ، هیپوکلریت سدیم و یا یدوفور ها استفاده نمود .

درمان حمایتی

ویتامین c-بهینه سازی و بهبود اکسیژن- ضد عفونی با یدین ۱۰۰ ppmوکلرین و ترکیبات چهار تایی آمونیوم هفته ای ۲ بار، مصرف پروبیوتیک ها و محرک های ایمنی
تلفات بایستی در اسرع وقت با آهک زنده دفن بهداشتی گردد (نسبت ۱/۱ آهک در چاله ای به عمق ۵۰ سانتی متر تا ۱۰۰ سانتی متر)

نکات مهم و توصیه های کارشناسی:

این تلفات بیشتر در دمای بین ۴ تا۱۴ درجه اتفاق می افتد

در زمان بروز عفونت و تلفات ، توصیه به قرنطینه شدید و بستن ورودی های مزرعه می گردد و از هرگونه نقل و انتقال بین مزارع در یک منطقه و یا سایر بخش های استان جدا خوداری گردد

بالا بردن درجه حرارت آب
بیشترتلفات در ماهیان بالای وزن ۳ تا ۵ گرم و بالای ۲ ماه
تراکم در بروز بیماری و تلفات حائز اهمیت است،پس تراکم را هر چه سریع تر کاهش دهید
ماهی بدلیل مشکلات سیستم عصبی از خود اختیار ندارد و با دست قابل گرفتن است
خونریزی وسیع دارد و بنام ابولای آبزیان معروف است
در قسمت عضلات انتهای و پشتی خونریزی وسیع دارد
ماهیان سایز بازاری سریعا جمع آوری و عرضه به بازار گردد(تلفات بالای ۴۰ درصد)
کاهش جابجائی در ماهی صورت گیرد
افزایش دما تا ۳ درجه در مراکز تکثیربسیار مشکل گشا است
کاهش وعده های غذا دهی تا رفع بحران تلفات
در استخرها ضد عفونی هفته ای ۲ باربا کلرامین تی و ترکیبات آمونیوم
کاهش بار ویرولنسی ویروس حاد با انواع ضد عفونی کننده ها
حتما در دوره بعدی آیش گذاری گردد
معدوم سازی و ضد عفونی آب با هیپوکلریت سدیم ۴۰ پی پی ام و محلول یدوفور و هیدروکسید سدیم انجام گردد
توصیه می گردد،زیر سایز بازاری بدلیل عدم صرفه اقتصادی حذف گردد
حمام نمک یک توصیه عمومی است که بایستی به همراه بهبود کیفی آب انجام شود
استفاده از فیلتر های شنی در آب ورودی و یو وی u.v

دکتر عبدالمحمد نجاتی مدیرکل دامپزشکی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با جهانبین نیوز؛ اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین خدماتی است که اداره کل دامپزشکی این استان در چهارمحال و بختیاری انجام داده، کنترل بیماری VHS و سایر بیماری های ویروسی بوده است.

با اعلام این خبر افزود: اداره کل دامپزشکی با راه اندازی مرکز تشخیص بیماری های ماهیان سردابی و نصب و راه اندازی دستگاه ریل تایم PCR و انجام ۴ هزار و ۴۴۸ آزمایش در سال ۹۵ در تشخیص و کنترل بیماری های ویروسی بخصوص VHS نقش مهمی در تولید و اشتغال پایدار استان ایفاء نموده است.

مدیر کل دامپزشکی استان اظهار داشت: کنترل بیماری هایی مانند IPN و IHN نیز از مهمترین کارهای است که در سال ۹۵ انجام شد.

دکتر نجاتی به کنترل بیماری استرپتوکوکوزیس در مزارع پرورش ماهی اشاره کرد و گفت: مجموعا" کنترل بیماری های یاد شده بخصوص VHS باعث افزایش چشم گیر تولید در آبزیان استان شده است.

وی افزود: اداره کل دامپزشکی استان با انجام آزمایشات و نمونه های ارسالی از استان های فارس، کهگیلویه و بویر احمد، خوزستان، لرستان و اصفهان نیز کمک شایانی به کنترل بیماری VHS در استان های مذکور نموده است.

انتهای پیام/1022ج